Chụp ảnh ''toàn cảnh'' xã hội Pháp : dự án khổng lồ của Yann Arthus-Bertrand

Năm nay 77 tuổi, ông Yann Arthus-Bertrand là một nhiếp ảnh gia Pháp nổi tiếng trên thế giới. Trong vòng 4 thập niên qua, ông đã cho ra mắt hơn 60 tuyển tập nhiếp ảnh đủ loại, trong đó có quyển sách ''Trái đất nhìn từ không trung'' (La Terre vue du ciel / The Earth from Above) lập kỷ lục số bán với hơn 4 triệu bản. Dự án mới nhất của ông là phác họa bức chân dung của xã hội Pháp muôn vẻ ''muôn mặt'', một cách gần sát thiết thực.

Nhiếp ảnh gia, nhà hoạt động môi trường, tranh đấu Yann Arthus-Bertrand (G) tác nghiệp tại lễ khai mạc Cúp Vô Địch Rugby 2023 tại Pháp, ngày 08/09/2023. AFP - THOMAS SAMSON

Theo nhật báo Le Parisien, nhà nhiếp ảnh Yann Arthus-Bertrand đã khởi xướng dự án này cách đây hơn 6 tháng. Mang tựa đề ''Les Français et ceux qui vivent en France'' (Người Pháp và những người sống ở Pháp), sáng kiến này tính đến nay đã thu hút hơn 15.000 người tham gia. Nhân dịp này, một phòng chụp ảnh ''lưu động'' lần lượt được thiết lập tại nhiều tỉnh thành ở Pháp. Cùng với êkíp của ông, nhà nhiếp ảnh Yann Arthus-Bertrand di chuyển từ thành phố này sang thành phố nọ, theo một lịch trình cố định, để chụp hình những người muốn tham gia vào chương trình.

Dự án ''nhiều năm'' của Yann Arthus-Bertrand

Theo báo Le Parisien, suất chụp ảnh trong 2 ngày tại Paris đã diễn ra hồi cuối tháng Giêng vừa qua tại Studio Montparnasse ở quận 15. Hàng trăm người luân phiên nhau trước ống kính của Yann Arthus-Bertrand. Nhà nhiếp ảnh Pháp trứ danh bắt tay thực hiện một dự án khổng lồ, có thể kéo dài trong nhiều năm trời. Để phác họa bức tranh ''toàn cảnh'' xã hội Pháp thời nay một cách đa dạng nhất, ông dự tính thực hiện hàng chục nghìn bức chân dung cá nhân hoặc theo từng nhóm trên khắp lãnh thổ nước Pháp. Mục tiêu là để cho thấy những thay đổi quan trọng trong xã hội Pháp trong hơn nửa thế kỷ qua.

Để thực hiện dự án này, Yann Arthus-Bertrand hợp tác với nhà nhân khẩu học kiêm sử gia Hervé Le Bras để vạch ra những nét chính trong sự ''chuyển mình'' của xã hội Pháp. Chẳng hạn như vào những năm 1950, 45% dân Pháp là công nhân. Nhiều phóng sự báo chí truyền hình Pháp thời bấy giờ từng cho thấy lực lượng lao động hùng hậu này vào giờ tan ca làm việc. Bây giờ theo số liệu gần đây nhất của Viện thống kê và nghiên cứu kinh tế quốc gia Insee, giới công nhân chỉ chiếm khoảng 20% thành phần người dân sống ở Pháp ở độ tuổi lao động. Bù lại, có thêm rất nhiều việc làm mới vào thời đại công nghệ số : tài xế Uber, nhân viên giao hàng, quản lý cộng đồng mạng … Để phản ánh những biến chuyển này, đồng thời thể hiện sự thay đổi sâu rộng trong cung cách người tiêu dùng, nhà nhiếp ảnh thường chụp ảnh của từng nhóm, họ thường mặc trang phục khi đi làm thường ngày, nhằm cho thấy những nét tiêu biểu trong mỗi ngành nghề.

Theo báo Le Parisien, đối với một nhà nhiếp ảnh chuyên chụp phong cảnh hùng vĩ và nhất là chụp từ trên cao những bức ảnh thiên nhiên cực kỳ bao la, tận cùng mênh mông, thì dự án chụp các bức chân dung người thường thoạt nhìn là một dự án khác biệt, ''mới lạ''. Thế nhưng, cách đây 30 năm, tuần báo L'Express đã từng mời ông Yann Arthus-Bertrand thực hiện một loạt bức ảnh chụp về xã hội Pháp, thông qua 150 người đại diện cho các ngành nghề ở Pháp. Cho dù là làm việc theo đơn đặt hàng, nhưng ông Yann Arthus-Bertrand vẫn cảm thấy thích thú khi chụp chân dung của một người thợ làm bánh mì, một công nhân ngành xây dựng hoặc một bác sĩ chuyên khoa giải phẫu …. Điều thú vị trong nghệ thuật nhiếp ảnh chính là sự tận dụng khoảnh khắc để nắm bắt, ghi khắc những cảm xúc bất chợt hiện về trên khuôn mặt.

Giờ đây, cho dù dự án chụp toàn cảnh xã hội Pháp không hẳn là điều mới mẻ, nhưng nhà nhiếp ảnh trong cách thực hiện đề tài, muốn làm việc một cách dài lâu và sâu rộng hơn. Yếu tố này buộc êkíp của ông phải biết tổ chức và nhất là phải có thêm thời gian. Điều khó nhất trong dự án này là làm sao để phản ánh một cách ''sát sườn'' hầu hết các ngành nghề. Khi ghép lại hàng ngàn bức ảnh chụp với nhau, dự án mang tính ''patchwork'' này hy vọng tạo ra được một bức tranh tổng thể cho thấy các thành phần xã hội ở Pháp, càng nhiều càng tốt.

Các suất chụp hình trên khắp nước Pháp

Có lẽ cũng vì thế, theo lời ông Yann Arthus-Bertrand, ngoài các bức ảnh đơn thuần chụp những người ''đại diện'' cho các ngành nghề, sẽ có thêm nhiều bức ảnh chụp khác theo chuyên đề. Chẳng hạn như ảnh chụp các ông cụ bà cụ thọ 100 tuổi, những gia đình đông con với nhiều thế hệ sống chung với nhau, ảnh chụp các trẻ em ra đời nhờ công nghệ hỗ trợ sinh sản (PMA), thú vị không kém có bức ảnh chụp những người mang tên Marie hay Jean, vốn là hai tên gọi phổ biến và được đặt nhiều nhất tại Pháp kể từ những năm 1950 cho tới nay.

Dự án khổng lồ của ông Yann Arthus-Bertrand không nhắm vào việc chụp hình cá nhân mà lại thiên về những bức chân dung tập thể, mọi người đều có thể tham gia và có khả năng đi cùng với gia đình, thân hữu, hàng xóm, đồng nghiệp, bạn học cùng lớp để chụp ảnh theo nhóm, một cách để thể hiện những mối quan hệ tạo ra sự gắn kết trong xã hội. Bất kỳ ai cũng có thể đăng ký để chụp ảnh với sự hiện diện của ông Yann Arthus-Bertrand. Người muốn tham gia chỉ cần ghi tên trên mạng xã hội hoặc trên trang web chính thức của nhà nhiếp ảnh (YABstudio.fr). Theo lịch trình, phòng chụp ảnh lưu động của Yann Arthus-Bertrand sẽ lần lượt được mở tại nhiều thành phố khác nhau. Sau Paris vào cuối tháng Giêng, đến phiên thành phố Ajaccio, miền nam đảo Corsica từ ngày 26 đến 28/02, suất chụp ảnh tại phi trường Orly vào ngày 04/04, thành phố Bordeaux trong 3 ngày từ 10/05 đến 12/05, thành phố Saint Brieuc ở vùng Bretagne từ 28/05 đến 30/05. Bên cạnh đó, nhiều suất chụp ảnh bổ sung sẽ được lên lịch và chi tiết chương trình được công bố trên mạng chính thức.

Cũng theo báo Le Parisien, một khi dự án được hoàn tất, nhà nhiếp ảnh Yann Arthus-Bertrand hy vọng sẽ cho phát hành 2 hoặc 3 quyển sách với nhà xuất bản Acte Sud. Ngoài ra trong thời gian tới, sẽ có một cuộc triển lãm lớn với ít nhất 1000 bức ảnh chụp ở thủ đô Paris. Việc trưng bày cũng mang tính lưu động vì với hơn hàng chục ngàn tấm hình chân dung, ông Yann Arthus-Bertrand có đủ chất liệu để tổ chức triển lãm song song, đi vòng quanh nước Pháp. Các chặng dừng đầu tiên chính là những thị trấn hoặc thành phố, nơi đoàn nhiếp ảnh từng mở studio, để rồi thu gọn vào ống kính những thành phần đa dạng, phác họa một xã hội Pháp thiên hình, vạn trạng.