Xavier Dolan : Khi "thần đồng" đi chấm phim

Trong số các sự kiện thu hút sự chú ý tại liên hoan Cannes năm 2015, có một điểm đáng ghi nhận : đạo diễn người Canada Xavier Dolan là một trong những gương mặt trẻ tuổi nhất được mời làm thành viên ban giám khảo. Giới chuyên nghiệp mệnh danh anh là “Thần đồng” điện ảnh, vì Xavier Dolan viết kịch bản đầu tay năm anh lên 16, và đi tranh giải tại Cannes lúc anh chưa tròn 20 tuổi.

Chủ tịch liên hoan Pierre Lescure và ban giám khảo Cannes : Ethan &Joel Coen, Rossy de Palma, Guillermo del Toro, Rokia Traore, Xavier Dolan, Sienna Miller, Jake Gyllenhall, Sophie Marceau - REUTERS

Năm nay 26 tuổi, đạo diễn Xavier Dolan tính tới nay đã thực hiện năm bộ phim, trong đó có đến bốn tác phẩm được Liên hoan Cannes tuyển chọn vào các chương trình tranh giải chính thức : ngoài cuộc thi Cành cọ vàng, còn có chương trình Một nhãn quan độc đáo (Un certain regard), Hai tuần dành cho các nhà đạo diễn (Quinzaine des Réalisateurs), Tuần lễ của giới phê bình (Semaine de la Critique)

Lần đầu tiên, Liên hoan Cannes khám phá tài năng của Xavier Dolan là vào năm 2009. Sau hơn mười năm đóng phim kể cả phim quảng cáo, phim truyện điện ảnh và truyền hình, Xavier Dolan chuyển sang viết kịch bản và gửi bộ phim đầu tay đến Liên hoan Cannes. Kết quả là tác phẩm J’ai tué ma mère (tựa tiếng Anh là “I Kill My Mother”) giành được cùng lúc ba giải thưởng trong khuôn khổ chương trình Hai tuần dành cho các nhà đạo diễn. Kinh phí đầu tư ban đầu là 400.000 đô la Canada, với phim này Xavier Dolan thu về gấp đôi số tiền lời, nhờ vậy mà anh càng vững tâm thực hiện các dự án kế tiếp.

Sau thành công của tác phẩm đầu tay, Xavier Dolan liên tục xuất hiện trên sân chơi của Liên hoan Cannes, vào năm 2010 với tác phẩm Les Amours Imaginaires (tựa tiếng Anh là Heartbeats) và vào năm 2012 với Laurence Anyways. Cả hai tác phẩm đều đi tranh giải ở hạng mục “Một nhãn quan độc đáo” Un Certain Regard của Liên hoan Cannes. Vào thời ấy, giới phê bình đánh giá là tuy về mặt hình thức, các tác phẩm của Xavier Dolan chưa được hoàn hảo, nhưng về mặt nội dung lại có nhiều tính sáng tạo, sống động và táo bạo .... cho thấy một tài năng đang chớm nở, tràn đầy sinh lực.

Đến năm 2013, do anh không hoàn tất kịp trước thời hạn, cho nên anh gửi bộ phim thứ tư của mình là Tom à la ferme (Tom at the farm) đi dự thi tại Liên hoan Venise lần thứ 70 thay vì Liên hoan Cannes. Một cách bất ngờ, tác phẩm này giành lấy giải thưởng của Liên đoàn quốc tế các nhà phê bình FIPRESCI. Chưa đầy một năm sau đó, vào mùa Xuân năm 2014, Xavier Dolan bước lên thảm đỏ Liên hoan Cannes và lần này anh đi tranh giải Cành cọ vàng với tác phẩm thứ năm là bộ phim Mommy. Kết quả là trong buổi lễ trao giải, Xavier Dolan được xướng tên trên bảng vàng. Anh đoạt giải thưởng lớn của ban giám khảo, đồng hạng với đạo diễn Jean Luc Godard (Adieu au langage).

Bộ phim Mommy khai thác quan hệ phức tạp giữa một bà mẹ neo đơn và cậu con trai ở trong tuổi mới lớn, hiếu động đến mức không thể kiểm soát nổi hành động và lời nói, trở nên hung hăng hỗn láo với mẹ, cho dù tình thương không thiếu vắng. Từ hình thức cho tới ngôn ngữ điện ảnh, Xavier Dolan đem lại cho Cannes một luồng sinh khí mới, làm cho ta liên tưởng đến một Almodovar thời mới vào nghề với các tác phẩm đầu tay, có chỗ còn hơi  vụng về do tuổi trẻ đầy nhiệt huyết, có lắm điều muốn bày tỏ, có bao lời muốn nói ….

Nhân kỳ trao giải thưởng điện ảnh César của Pháp cuối tháng Hai năm 2015, bộ phim Mommy giành lấy giải dành cho tác phẩm nước ngoài hay nhất, trong lúc phim vẫn đang thành công ở các rạp hát tại Pháp. Nhưng không phải chỉ có một tin vui vì hầu như vào cùng một thời điểm, anh được mời làm thành viên ban giám khảo Liên hoan Cannes 2015, bên cạnh đạo diễn Guilermo del Toro, thần tượng điện ảnh Sophie Marceau, các diễn viên Sienna Miller, Jake Gyllenhaal, Rossy de Palma, ca sĩ kiêm tác giả Rokia Traoré. Còn chủ tịch ban giám khảo năm nay là hai anh em đạo diễn Joel và Ethan Cohen.

Trở lại Cannes nam nay với tư cách là thành viên ban giám khảo, Xavier Dolan cho biết là anh muốn gạt bỏ sang một bên tất cả các định kiến, để yên cho tâm trí của mình thanh thản không bị vướng bận, tựa như một trang giấy trắng để rồi trên đó những hình trên màn bạc sẽ in lên những cảm xúc. Người ta thường nói kết quả Liên hoan Cannes thường phản ánh một mặt phong cách của vị chủ tịch, mặt khác sự đồng thuận giữa các thành viên ban giám khảo.

Có lẽ cũng vì thế mà nam diễn viên Sean Penn, nổi tiếng là thích các bộ phim xã hội mang tính dấn thân, đã quyết định trao Cành cọ vàng 2008 cho tác phẩm Entre Les Murs (Giữa bốn bức tường) của đạo diễn Laurent Cantet. Còn vào năm 1989, đạo diễn người Đức Wim Wenders trong nỗ lực phát hiện các tài năng mới đã quyết định trao Cành cọ vàng cho bộ phim Sex, Lies and Videotape của nhà làm phim Steven Soderbergh, lúc đó chỉ mới 26 tuổi.

Chính cũng trong năm ấy mà đạo diễn Wim Wenders đã mời cô Renée Blanchar, một sinh viên 25 tuổi người Canada theo học khoa điện ảnh ở trường FEMIS, vào làm thành viên ban giám khảo. Nói như vậy có nghĩa là Xavier Dolan vẫn là một thần đồng, nhưng xét đơn thuần về mặt tuổi tác, anh không phải là gương mặt trẻ tuổi nhất trong lịch sử Liên hoan Cannes được mời đi chấm phim, trái với tất cả những gì báo chí đã loan tải trong những ngày vừa qua.