Thủ tướng Anh từ chức, đảng Bảo Thủ gấp rút bầu lại lãnh đạo trước cuối tháng Mười

Bà Liz Truss đã từ chức sau 44 ngày ở cương vị thủ tướng. Đảng Bảo Thủ Anh thông báo bầu lại chủ tịch đảng và nước Anh sẽ có thủ tướng mới trước ngày 28/10/2022. Với nhiệm kỳ ngắn ngủi nhất trong lịch sử đương đại của Anh Quốc, bà Truss để lại nhiều vết hằn về kinh tế.  

Trang nhất các báo Anh hôm nay 21/10/2022 đều nói đến vụ từ chức của thủ tướng Liz Truss ngày 20/10. AP - David Cliff

Theo viện thăm dò YouGov, công luận Anh không mấy ngạc nhiên về việc thủ tướng Liz Truss từ chức sau một nhiệm kỳ ngắn ngủi. Ngay sau khi bà Liz Truss thông báo từ chức chiều ngày 20/10/2022, đảng Bảo Thủ xua tan khả năng bầu lại Nghị Viện Anh trước thời hạn như đòi hỏi của Công Đảng đối lập.

Thông tín viên Emeline Vin từ Luân Đôn cho biết đây là một kịch bản bất lợi cho đảng cầm quyền :  

« Người dân Anh không chút ngạc nhiên. Từ một tuần qua, Liz Truss không ngừng khiến mọi người thất vọng, thành thử việc bà phải từ chức là điều hiển nhiên. Nhiều người còn chỉ chờ đợi thời điểm mà thôi.  Dù vậy, bà thủ tướng đã rất bẽ bàng. Nhiều tờ báo sáng nay đăng ảnh bà Truss trước phủ thủ tướng ở Downing Street, với nét mặt mệt mỏi, mắt nhìn xuống. Tất cả các bài xã luận đều nhấn mạnh đến nhiệm kỳ ngắn ngủi ở mức kỷ lục của bà : 44 ngày. Tức là chỉ dài hơn chiến dịch vận động tranh cử một chút trong mùa hè vừa qua. Ý kiến chung cho đây là một nhiệm kỳ tai hại, thị trường thì hoảng loạn, đồng bảng Anh mất giá và danh sách các dân biểu cùng đảng chống lại bà ngày càng dài.

Ủy ban 1922, đặc trách về hoạt động nội bộ của Đảng, cho biết thể thức bầu lại lãnh đạo. Từ nay đến thứ Hai, ngày 24/10/2022, danh tính các ứng viên sẽ được công bố. Người trúng cử sẽ nhậm chức thủ tướng vào ngày 28/10. Để ra ứng cử chức chủ tịch đảng, phải có được tối thiểu 100 nghị viên ủng hộ. Điều này gây trở ngại cho ông Boris Johnson trên con đường trở lại phủ thủ tướng, sau khi ông đã phải từ chức hồi tháng 7 vừa qua.  

Đảng Bảo thủ hy vọng sẽ chỉ có tối đa 3 ứng viên ra tranh chức chủ tịch. Suy nghĩ chung của giới lãnh đạo đảng Bảo Thủ là tìm được đồng thuận trong nội bộ một ứng viên, tránh phải bầu bán, tránh gây thêm chia rẽ. Mục tiêu chính là duy trì, cầm cự cho đến thời điểm tổ chức cuộc bầu cử lập pháp tới, tránh phải tổ chức bỏ phiếu trước thời hạn. Bởi đây sẽ là một kịch bản tai hại đối với đảng này, vào lúc có tới 60 % dân Anh muốn bầu lại Nghị Viện ».  

44 ngày và một tai họa kinh tế  

Như vừa nói, bà Liz Truss chỉ tại chức trong 44 ngày, nhưng trong thời gian ngắn ngủi đó, bà đã phạm phải nhiều sai lầm, gây thiệt hại to lớn cho kinh tế vương Quốc Anh. Hãng tin Pháp AFP nhắc lại : Hai tuần sau khi nhậm chức, Liz Truss và bộ trưởng Tài Chính Kwasi Kwarteng đã làm chao đảo thị trường tài chính Luân Đôn. Dự thảo ngân sách của chính phủ Truss dự trù cắt giảm hàng chục tỷ tiền thuế cho giới tư nhân và doanh nghiệp, bơm thêm hàng chục tỷ khác để hỗ trợ kinh tế Anh đối phó với khủng hoảng năng lượng và lạm phát hơn 10 % đã gây hoảng loạn trong giới tài chính, ngân hàng. Chứng khoán mất giá.  

Hệ quả kèm theo : Lập tức lãi suất tín dụng tăng vọt, đồng bảng Anh tuột giá đến mức thấp chưa từng thấy. Tình trạng trở nên nguy ngập đến nỗi Ngân Hàng Trung Ương phải tung ra 68 tỷ bảng Anh để giữ giá đồng tiền. Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế IMF kêu gọi Luân Đôn « điều chỉnh lại » dự thảo ngân sách. Trước áp lực quá lớn, hôm 14/10/2022, bộ trưởng Tài Chính Anh, một người thân tín của bà Truss, đã phải từ chức. Tân bộ trưởng Tài Chính Anh, Jeremy Hunt, lập tức thông báo dẹp bỏ các đề xuất của người tiền nhiệm.  

Việc thủ tướng Liz Truss từ chức khiến thị trường tài chính Anh thở phào nhẹ nhõm : đồng bẳng Anh tăng giá 1 % trong phiên giao dịch hôm qua. Lãi suất ngân hàng mà chính quyền Anh phải đi vay đang từ 3,86 % rơi xuống còn 3,82 % nhưng vẫn còn cao hơn so với thời điểm cuối 2021.