Chiến tranh Ukraina hàn gắn quan hệ Mỹ- Ba Lan

Là nơi đón nhận hơn 2 triệu người tị nạn Ukraina, là một « trung tâm phối hợp » viện trợ quân sự quốc tế cho Ukraina, cộng thêm với lo ngại là sau Ukraina, Ba Lan có thể là mục tiếu kế tiếp của Nga, những yếu tố này đã khiến Vacxava trở thành một mắt xích quan trọng trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ. Chuyến công du Ba Lan trong hai ngày 25 và 26/03/2022 của tổng thống Mỹ Joe Biden là bằng chứng rõ rệt nhất minh họa cho điều này. 

Phi cơ trực thăng Mỹ Black Hawk tuần tra trên sân bay Rzeszow-Jasionka (Ba Lan) trước lúc tổng thống Mỹ Joe Biden đến nơi trong khuôn khổ chuyến thăm Ba Lan. Ảnh chụp ngày 25/03/2022. REUTERS - KACPER PEMPEL

Quan hệ giữa chính quyền Biden và đảng bảo thủ cầm quyền tại Vacxava không mấy thắm thiết. Vậy mà tổng thống Biden đã dành đến hai ngày thăm Ba Lan trong vòng công du châu Âu. Chiến tranh Ukraina và cái bóng đe dọa của Nga đã đẩy quan hệ song phương sang một khúc quanh mới. 

Vacxava bước lên tuyến đầu từ khi Nga khởi động chiến dịch xâm chiếm Ukraina. Về mặt nhân đạo, trong ba tuần lễ đầu chiến tranh Ba Lan đón nhận đến 2/3 trong số hơn 3 triệu người tị nạn Ukraina. Để so sánh, Đức trong 5 năm, từ 2015 đến 2019 mở vòng tay đón nhận 1,5 triệu người tị nạn Syria. 

Ba Lan còn là ngã chính đưa viện trợ nhân đạo đến tay người dân Ukraina : chỉ riêng hôm 21/03/2022 hơn 55 tấn hàng viện trợ của Pháp cho Ukraina (gồm từ thuốc men, đến máy phát điện …) đã phải đi qua Ba Lan.  

Về quân sự, Ba Lan là thành viên của Liên Hiệp Châu Âu, của NATO. Từ hai thập niên qua, Washington đã đặt một hệ thống phòng thủ tên lửa chống tên lửa tại Ba Lan. Đây cũng là nơi Hoa Kỳ mở một căn cứ quân sự với hàng ngàn quân nhân ở Powidz, cách thủ đô Vacxava hơn 250 km về phía tây. 

Vì tình hình chiến sự Ukraina, Washington đã điều thêm quân sang Ba Lan đặc biệt là tại Rzeszow ở miền nam, cách biên giới Ukraina chừng 80 cây số, nâng tổng số lính Mỹ tại Ba Lan lên hơn một chục ngàn người.

Hàng tỷ đô la viện trợ quân sự của Mỹ, Liên Âu hay Canada cho Ukraina để đối phó với quân đội Nga cũng đã được vận chuyển qua lãnh thổ Ba Lan. Sau cùng tổng thống Biden không quên rằng, Vacxava là một khách hàng lớn của các tập đoàn công nghiệp vũ khí Hoa Kỳ. Trong ba năm năm gần đây, Ba Lan mua đến 10 tỷ đô la trang thiết bị quân sự của Mỹ, mua chiến đấu cơ F35 và nhất là hệ thống phòng thủ Patriot. Vì vậy, tổng thống Biden cần vuốt ve Ba Lan ít ra là trong thời điểm này, nhất là Washington và Vacxava không phải lúc nào cũng có chung một tầm nhìn về chiến lược. 

Tháng trước, Mỹ dứt khoát bác bỏ đề nghị đưa chiến đấu cơ MIG-29 của Ba Lan đến căn cứ quân sự Ramstein tại Đức do NATO điều hành, để rồi những chiếc chiến đấu cơ đó được giao cho Ukraina. Nhà Trắng bác bỏ sáng kiến của Ba Lan vì muốn tránh trực diện đối đầu với Nga. Thêm một bất đồng thứ nhì liên quan đến đề nghị của Vacxava điều một lực lượng duy trì hòa bình quốc tế sang Ukraina. Đề xuất này cũng đã bị Washington bác bỏ, bởi một lần nữa Mỹ muốn tránh mọi hình thức can thiệp có thể bị Matxcơva coi là một « hành động chiến tranh ». 

Sau khi đã bác bỏ kế hoạch chuyển chiến đấu cơ MIG-29 cho Ukraina, phó tổng thống Mỹ Kamala Harris đã sang tận Vacxava để xoa dịu đồng minh châu Âu này. Chưa đầy một tháng sau, đến lượt tổng thống Biden dừng chân tại Rzeszow, một căn cứ tạm thời nơi khoảng 1.000 lính Mỹ đã đổ bộ từ vài tuần qua, trước khi ông lên đường tới thủ đô Ba Lan. 

Điểm cuối cùng thúc giục Joe Biden đến Ba Lan lần này, là nguy cơ « Vladimir Putin không dừng lại ở Ukraina ». Nguyên thủ Nga đã viện cớ Kiev là một chế độ phát xít, muốn tiêu diệt cộng đồng Nga tại Ukraina để xâm chiếm nước láng giềng. Còn cựu tổng thống Dmitri Medvedev, một con rối trong tay chủ nhân điện Kremlin, hôm 21/03/2022 đã mạnh mẽ lên án Ba Lan « căm thù nước Nga ». Thực vậy Ba Lan tỏ lập trường rất cứng rắn lên án Nga xâm lược Ukraina. Thủ tướng Mateusz Morawiecki đòi quốc tế gia tăng các biện pháp trừng phạt Nga mà ông cho là một « Nhà nước toàn trị ».

Theo giới quan sát, thái độ cứng rắn nói trên chứng tỏ Ba Lan lo ngại sẽ là « mục tiêu kế tiếp » trong chiến lược của Nga. Vụ Ba Lan trục xuất gần 50 nhà ngoại giao Nga vì bị tình nghi là gián điệp không giúp làm hạ nhiệt tình hình.

Do vậy cũng có thể hiểu rằng, chuyến công du của tổng thống Biden đến Vacxava lần này nhằm nhắc nhở Matxcơva về nguyên tắc « vuốt mặt thì cũng nể mũi » : Ba Lan có một điểm tựa chiến lược là Hoa Kỳ.