Cuộc đời thần tượng Noureev lên màn bạc

The White Crow (Con Quạ Trắng) là tựa đề bộ phim kể lại cuộc đời và sự nghiệp của huyền thoại múa ballet người Nga Rudolf Noureev (Rudolf Nureyev). Do đạo diễn kiêm diễn viên Ralph Fiennes thực hiện, bộ phim tiểu sử này sẽ được trình chiếu trong khuôn khổ Liên hoan Điện ảnh Quốc tế Venise vào mùa thu năm 2018.

Rudolf Noureev nhân chuyến về Nga thăm mẹ năm 1987. REUTERS /Dominique Dudouble

Kịch bản phim do tác giả David Hare soạn thảo, phóng tác từ quyển tiểu sử mang tựa đề Rudolf Nureyev : The Life của nhà văn Julie Kavanagh. Ngôi sao múa ballet người Nga Oleg Ivenko được tuyển vào vai Rudolf Nureyev, trong phim còn có một diễn viên ngôi sao khác nổi tiếng của làng ballet Ukraina là Sergei Polunin. Về phần mình, nữ diễn viên Pháp Adèle Exarchopoulos từng thành danh nhờ bộ phim đoạt Cành Cọ vàng tại Cannes La Vie d’Adèle (Blue is the warmest colour), cô vào vai Clara Saint, người đã cùng với diễn viên múa Pierre Lacotte, giúp ông Noureev đào thoát sang phương Tây vào năm 1961.

Tuy bộ phim được quay tại Nga và Pháp, hai êkíp của đoàn làm phim thực hiện các cảnh quay tại nhà hát Mariinsky ở Saint-Petersburg và nhà hát Opéra Garnier tại Paris, nhưng bộ phim không đơn thuần là một tác phẩm biopic, kể lại sự nghiệp của ngôi sao ballet kiêm biên đạo múa Noureev theo trình tự thời gian. Ngược lại, bộ phim sẽ xoáy vào một trong những ‘‘biến cố’’ quan trọng nhất trong đời ông : thời điểm ông quyết định xin ở lại Pháp với quy chế tỵ nạn, nhân dịp đoàn múa ballet Kirov của Liên Xô đang trên đường lưu diễn quốc tế, tạm dừng chân tại thủ đô Paris.

Rudolf Nureyev (1938-1993) qua đời khá sớm tại Pháp ở tuổi 54 vì bệnh Aids. Nếu còn sống, năm nay ông sẽ tròn 80 tuổi. Lúc sinh tiền, Nureyev không xuất thân từ một gia đình nghệ sĩ nhưng nhờ năng khiếu bẩm sinh mà ông trở thành một ngôi sao sáng của làng múa ballet ở Liên Xô năm ông tròn 20 tuổi (vào năm 1958).

Được phong làm một trong những diễn viên ngôi sao múa ballet, đảm nhận các vai diễn solo khó nhất của vũ đoàn Kirov, Nureyev cùng với các thành viên khác được phép đi biểu diễn tại nhiều quốc gia khác. Vào thời ấy, Liên Xô dùng chính sách ngoại giao văn hóa, đánh bóng uy tín của mình trên chính trường quốc tế thông qua các thành tích của hai đoàn múa ballet Kirov và Bolshoi nhân các kỳ liên hoan nghệ thuật.

Tuy nhiên, vào tháng 06/1961, sau khi đoàn Kirov kết thúc đợt biểu diễn tại Paris và chuẩn bị lên đường rời nước Pháp, Nureyev đã đột ngột tách khỏi đoàn, thoát khỏi sự kiểm soát của các công an thường phục đi với đoàn Kirov, ông chạy tới tìm gặp cảnh sát sân bay Pháp và yêu cầu họ bảo vệ tính mạng của ông.

Trong quyển nhật ký của mình, diễn viên múa người Pháp Pierre Lacotte kể lại chi tiết giai đoạn này. Người lên kế hoạch giúp cho Noureev đào thoát là cô Clara Saint, cô là con gái của một họa sĩ nổi tiếng người Chilê sống lưu vong ở Paris và cũng là con dâu tương lai của bộ trưởng Văn Hóa Pháp André Malraux thời bấy giờ. Có lẽ cũng vì Clara Saint xuất thân từ một gia đình nghệ sĩ tỵ nạn ở Pháp cho nên cô mới thấu hiểu hoàn cảnh của Noureev.

Do ông đã từng bày tỏ chính kiến cho nên Noureev có nguy cơ bị quản thúc hay giam cầm một khi bị đưa về Liên Xô. Chính cô Clara Saint đã chạy tìm đến cảnh sát phi trường cho biết là công an chìm đang áp tải Noureev lên máy bay. Phía cảnh sát Pháp cho biết chỉ có thể can thiệp với điều kiện là Noureev tự tháo chạy và tìm đến sự giúp đỡ của họ. Chính vì thế mà cô Clara Saint đã tìm cách đánh lạc hướng hai viên công an chìm để tạo cho Noureev cơ hội tẩu thoát.

Đạo diễn kiêm diễn viên Ralph Fiennes khi chọn giai đoạn này để làm tuyến truyện chính của bộ phim đã muốn nhấn mạnh đến tư tưởng phản kháng của Nureyev nói riêng và tinh thần bất khuất của rất nhiều văn nghệ sĩ nói chung sống dưới chế độ Liên Xô thời bấy giờ. Cuộc đào thoát của Nureyev đã vô hiệu hóa chiến dịch tuyên truyền của Liên Xô về tự do chính trị cũng như nghệ thuật ở nước này.

Chính quyền thường dùng các đoàn múa ballet để quảng bá về sự tự do nghệ thuật. Nhưng theo Noureev, giới nhà văn nghệ sĩ ở Nga thời đó lại bị đàn áp nặng nề. Hầu hết các tác phẩm hay biểu hiện có nội dung bị cho là ‘‘phản cách mạng’’ đều có thể bị lên án buộc tội. Bộ phim của Ralph Fiennes chủ yếu nói về bước nhảy ‘‘xé rào’’ của Rudolf Noureev trên con đường tìm tự do.