Pháp mừng 450 năm ngày sinh của Monteverdi

Tại Pháp, hầu hết các liên hoan âm nhạc đều khai mạc vào mùa xuân. Trên lãnh vực pop rock, người ta nghĩ tới liên hoan Printemps de Bourges- Mùa Xuân thành phố Bourges-, còn trong làng nhạc cổ điển, liên hoan Thành phố Aix en Provence là một trong những sự kiện quan trọng nhất.

Monteverdi, người đã "khai sinh" nhạc kịch opera cách đây 4 thế kỷ www.monteverdi.co.uk

Khách mời đặc biệt của Festival d’Aix en Provence lần thứ năm là nhạc trưởng nổi tiếng người Anh John Eliot Gardiner. Dàn nhạc giao hưởng do ông điều khiển cùng với một nhóm nghệ sĩ solo quốc tế chuyên biểu diễn nhạc baroque, khai mạc chương trình kỷ niệm 450 năm ngày sinh của Monteverdi, được mệnh danh là người đã khai sinh dòng nhạc kịch opera tại Venise, cách đây 4 thế kỷ.

Phần biểu diễn của nhạc trưởng John Eliot Gardiner cùng với dàn nghệ sĩ baroque và ban đồng ca Monteverdi Choir là điểm khởi đầu của vòng lưu diễn quốc tế kéo dài từ tháng Tư cho tới cuối tháng Mười 2017 tại 15 quốc gia, ngoài Ý và Pháp còn có Anh, Áo, Đức, Ba Lan, Thụy Sĩ, Hoa Kỳ ...

Đây là một trong những đợt biểu diễn hoành tráng nhất và chỉ có những nhà hát có uy tín hàng đầu như Nhà hát giao hưởng Philharmonie de Paris, Teatro La Fenice tại Venise hay Lincoln Center tại New York mới tổ chức biểu diễn trong nhiều đêm liên tục bộ tuyệt tác của Claudio Monteverdi (1567-1643).

Tuyệt tác này gồm 3 vở kịch opera còn được lưu truyền cho tới tận ngày nay gồm La Favela d’Orfeo (Giai thoại Orpheo), Il ritorno d’Ulisse in patria (Ngày hồi hương của Ulysse), L’Incoronazione di Poppea (Lễ đăng quang nữ hoàng Poppea). Còn những vở kịch opera khác của ông đều bị đánh mất …

Sinh trưởng vào giai đoạn cực thịnh của thời Phục Hưng, nhạc sĩ Monteverdi đã sáng tác nhiều tác phẩm được xem như là bước tiếp nối chuyển giao giữa hai phong trào Phục Hưng và Baroque, đặc biệt là trong thể loại bao gồm cả nhạc lẫn kịch, có cả hát lẫn thoại. Vở nhạc kịch đầu tiên La Favela d’Orfeo (còn được gọi là L’Orfeo), do ông sáng tác vào năm 1607 được xem như là vở kịch opera ‘‘tân thời’’ đầu tiên của phương Tây, đặt nền móng cho thể loại này, để rồi tồn tại từ thế kỷ XVII cho tới tận bây giờ, mà vẫn không có nhiều thay đổi.

Theo những nghiên cứu gần đây nhất, những vở nhạc kịch đầu tiên xứng đáng được gọi là ‘‘opera’’thật ra đã ra đời dưới ngòi bút của nhạc sĩ người Ý Jacopo Peri, từng sáng tác vở nhạc kịch Dafne vào năm 1597 và sau đó là vở Euridice vào năm 1600, tức là khoảng 10 năm trước tác giả Monteverdi.

Nhà soạn nhạc Jacopo Peri thuộc vào phong trào Camerata Fiorentina đã định hình tại kinh thành Florence (Firenze) vào cuối thế kỷ XVI đầu thế kỷ XVII thể loại opera qua việc xen kẽ các đoạn hát (ariosso) với đoạn kể (recitativo), phần nhạc đệm cho vở kịch tập hợp nhiều nhạc khí khác nhau và mỗi nhân vật trong vở kịch phải có một quãng thanh cũng như một âm vực riêng biệt : soprano, tenor, mezzo, baritone ……

Có thể nói là một khi phong trào sáng tác này lan tỏa từ Florence tới Venise, tác giả Monteverdi đã tận dụng để rồi phát huy và hoàn chỉnh khuynh hướng sáng tác của các bậc đàn anh thuộc phong trào Camerata Fiorentina. Có lẽ cũng vì thế mà chương trình kỷ niệm 450 ngày sinh của Monteverdi không chỉ biểu diễn các tác phẩm của ông mà còn bao gồm thêm nhiều nhà soạn nhạc quan trọng khác của thời kỳ này như Jacopo Peri (1561-1633), Emilio di Cavalieri (1550- 1602), Francesco Cavalli (1602-1676) ……

Ngoài Aix en Provence, nhiều thành phố khác như Marseille, Caen hay Vichy cũng tham gia vào chương trình văn hóa này. Vào đầu tháng Sáu, dàn nhạc Pygmalion sẽ biểu diễn tại Nhà Nguyện Hoàng Cung tại lâu đài Versailles, Nhà thờ Basilique thành phố Saint Denis, Liên hoan nhạc cổ điển vùng Haut-Jura cũng như Liên hoan Rocamadour trong suốt ba tháng hè cũng đều biểu diễn các tác phẩm thời Monteverdi.

Phong trào sáng tác thời Phục Hưng đã định hình opera, nhà soạn nhạc Monteverdi qua các tác phẩm của mình đã giúp ‘‘quảng bá’’ nhạc kịch. Nhờ ông mà thể loại opera ban đầu chỉ dành cho giới vua chúa được phổ biến rộng rãi hơn, một phần cũng vì lúc sinh tiền sở trường sáng tác của ông là madrigal, một loại thanh nhạc chủ yếu nói về đời nhiều hơn đạo, dành cho cõi thế tục hơn là tôn giáo.