Đài Loan muốn biến Ba Bình thành « trung tâm cứu hộ nhân đạo »

Với cuộc thao dượt quân sự lớn nhất từ trước đến nay của lực lượng tuần duyên và hải quân tại đảo Ba Bình, bắt đầu từ ngày 28/11/2016, Đài Loan củng cố thêm đòi hỏi chủ quyền của họ trên Biển Đông, đặc biệt với việc biến Ba Bình thành một « trung tâm cứu hộ nhân đạo » trong khu vực.

Đảo Ba Bình chụp từ trên không ngày 29/11/2016. REUTERS/Fabian Hamacher

Cho tới nay, chính quyền Đài Bắc vẫn sử dụng các tài liệu lịch sử của Trung Quốc để tự tuyên bố chủ quyền của họ trên toàn bộ quần đảo Trường Sa ở Biển Đông và đặc biệt trên đảo Ba Bình mà họ đang chiếm giữ hoàn toàn.

Ba Bình, mà Đài Loan gọi là Thái Bình, là một đảo san hô thuộc cụm Nam Yết của quần đảo Trường Sa và là đảo có diện tích lớn nhất Trường Sa. Nằm cách đảo Đài Loan khoảng 1.600 km và có diện tích gần 0,5 km2, đây vẫn là đảo tranh chấp giữa Đài Loan với Trung Quốc, Việt Nam và Philippines.

Đảo Ba Bình cũng như các đảo khác của quần đảo Trường Sa đã được chính quyền thuộc địa Pháp sáp nhập vào địa phận tỉnh Bà Rịa từ đầu thập niên 1930. Nhưng trong thời gian Đệ nhị thế chiến, quân đội Nhật hoàng đã chiếm đảo này làm căn cứ tàu ngầm. Nhưng Nhật Bản sau đó đã ký Hiệp ước San Francisco chấp nhận từ bỏ mọi quyền đối với quần đảo Trường Sa (và Hoàng Sa) vào năm 1951.

Vào cuối năm 1946, sau Đệ nhị thế chiến, lợi dụng danh nghĩa giải giáp quân Nhật, Trung Hoa Dân Quốc đã cho tàu chiến Thái Bình đem quân đổ bộ lên đảo Ba Bình. Sau đó, do bị thua trong cuộc nội chiến nên Trung Hoa Dân Quốc phải tháo chạy ra đảo Đài Loan đồng thời rút quân khỏi đảo Ba Bình vào năm 1950. Quân đội Đài Loan thực sự tái chiếm đảo Ba Bình vào lúc nào thì vẫn chưa rõ ràng, bởi có rất nhiều thông tin khác nhau về thời điểm Đài Loan điều tàu đến đảo Ba Bình vào năm 1956 và có nguồn tài liệu cho rằng từ năm 1971 thì Đài Loan mới thực sự đồn trú lâu dài trên đảo. Ngày nay, trên đảo Ba Bình có nhiều công sự phòng thủ kiên cố và một đường băng cho phép máy bay vận tải C-130 Hercules lên xuống.
 
Đài Bắc đã đặc biệt đẩy mạnh các hoạt động xác quyết chủ quyền của họ kể từ sau phán quyết mà Tòa Trọng tài Thường trực đưa ra vào tháng 7 trong vụ Philippines kiện Trung Quốc về Biển Đông. Phán quyết này cho rằng Ba Bình chỉ là một đá, chứ không được xem là một đảo, tức là không thể có vùng đặc quyền kinh tế bao quanh.

Cuộc diễn tập của Đài Loan lần này mang tên « Nam Viện số 1 » huy động đến 8 chiến hạm và 3 phi cơ, không chỉ lớn nhất về quy mô mà còn có tính chất đặc biệt ở chổ nó nhằm nhấn mạnh rằng nhiệm vụ chính của tuần duyên Đài Loan đó là tìm kiếm cứu hộ trên biển.

Trong cuộc họp báo hôm nay, 30/11/2016, lãnh đạo lực lượng tuần duyên Đài Loan Lý Trung Uy khẳng định rằng cuộc thao diễn đã chứng tỏ khả năng của các cơ quan phối hợp một cách hiệu quả khi đối phó với những tình huống khẩn cấp. Ngoài tuần duyên và hải quân, cuộc diễn tập « Nam Viện số 1 » còn quy tụ cả bộ Ngoại giao, Quốc phòng, Y tế, Giao thông và Trung tâm chỉ huy cứu hộ quốc gia. Chính quyền Đài Bắc cũng đã mời một đoàn phóng viên Đài Loan và ngoại quốc đến quan sát cuộc thao dượt. Ông Lý Trung Uy cho biết thêm là tuần duyên Đài Loan sẽ tiếp tục tổ chức các cuộc diễn tập tương tự trong khu vực.

Như lời phát ngôn viên ở Đài Bắc hôm qua, tổng thống Thái Anh Văn tháng 7 đã thông báo kế hoạch phát triển Ba Bình thành một « trung tâm cứu hộ nhân đạo » trong khu vực. Hiện giờ trên đảo Ba Bình hiện có một bệnh viện nhỏ và nơi trú ẩn cho các thủy thủ, ngư dân từ bất cứ quốc gia nào đến lánh nạn, chẳng hạn như khi gặp bão trên biển.

Đài Bắc muốn nhắc nhở những nước tranh chấp khác rằng họ có chủ quyền trên đảo Ba Bình, nhưng cũng muốn chứng tỏ rằng là họ chủ trương giải quyết tranh chấp qua hợp tác hòa bình hơn là dùng phương tiện quân sự. Chủ trương này đối lại với những hành động của Trung Quốc bồi đắp và quân sự hóa các đảo tranh chấp nhằm áp đặt chủ quyền của họ trên Biển Đông, gây căng thẳng không chỉ với các nước trong khu vực mà cả với Hoa Kỳ.

Cựu tổng thống Mã Anh Cửu vào năm 2015 đã từng đề ra « sáng kiến hòa bình » Biển Đông, đề nghị là toàn bộ các bên nên tạm gác tranh chấp để cùng phát triển các nguồn lợi của vùng biển này.

Khác với Trung Quốc, Đài Loan không có quan hệ ngoại giao chính thức nào với các nước tranh chấp khác ở Biển Đông như Việt Nam, Philippines….. Tuy nhiên, những hoạt động của Đài Bắc ở Ba Bình vẫn bị các nước kia phản đối, nhất là Việt Nam. Hôm qua, qua lời phát ngôn viên bộ Ngoại giao Lê Hải Bình, Hà Nội đã phản đối cuộc diễn tập « trái phép » ở Ba Bình.

Thế nhưng, ngoài Việt Nam, buộc phải phản đối và nhấn mạnh tính chất « trái phép » của cuộc diễn tập tại một đảo mà Hà Nội vẫn khẳng định chủ quyền, các nước khác không phản ứng mạnh. Trung Quốc cho tới nay vẫn chưa lên tiếng phản đối, có lẻ vì Bắc Kinh vẫn chủ trương rằng Đài Loan trước sau gì cũng sẽ thống nhất với Trung Hoa lục địa, hiện giờ thì cứ để họ quản lý dùm đảo Ba Bình. Hoa Kỳ, đồng minh « không chính thức » của Đài Loan cũng ngầm đồng tình với cuộc thao dượt ở Ba Bình.

Theo chính quyền Đài Bắc, ngoài cuộc diễn tập của tuần dương và hải quân, tổng thống Thái Anh Văn còn đã đề ra bốn hành động khác để củng cố đòi hỏi chủ quyền của Đài Loan trên đảo Ba Bình : gia tăng tuần tra để bảo vệ quyền và bảo đảm an toàn cho ngư dân Đài Loan đánh bắt cá trong khu vực, đối thoại đa phương với các bên có liên quan, mời các học giả quốc tế đến nghiên cứu khoa học trên đảo Ba Bình, khuyến khích thêm các tài năng trong nước học hỏi về luật biển để nâng cao khả năng của Đài Loan đáp ứng những vấn đề pháp lý quốc tế liên quan để chủ quyền Biển Đông.

Tóm lại, vì là bên tranh chấp yếu thế nhất, Đài Loan dùng một kiểu « quyền lực mềm » để củng cố đòi hỏi chủ quyền, nhưng lại cố tránh gây thêm căng thẳng, hiềm khích với các bên tranh chấp khác.