Vào nội dung chính
Tạp chí khoa học

« Thành phố nổi » : Hai vạn dặm trên biển

Đăng ngày:

Từ xa xưa nhân loại đã mơ ước xây dựng một cuộc sống, thậm chí là cả một thế giới trên một hòn đảo, hình thành một thế giới mới tốt đẹp hơn, trải nghiệm những hướng đi mới hơn cho nhân loại. Chính trên hòn đảo đó mà triết gia, sử gia và nhà lập pháp người Anh, Thomas More đã đặt nên đảo quốc nhỏ với một xã hội đầy lý tưởng chỉ có trong mơ Utopia (1516). Cũng trong lòng một hòn đảo mà Tommaso Campanella tưởng tượng ra một Thành phố Mặt trời (1602) hay như Sir Ngài Francis Bacon có Tân Ạtlantide (1624). Và cuối cùng là Jules Verne với Một thành phố nổi (1870).

Lilypad, một mô hình thành phố nổi trong tương lai
Lilypad, một mô hình thành phố nổi trong tương lai @vincentcallebautarchitectures
Quảng cáo

Ngày nay, giấc mơ sống ở đảo đó có lẽ đang sắp thành hiện thực. Một làn gió kiến trúc mới đang tìm cách kiến tạo nên những thành phố đảo sinh thái trên những đảo nổi. Nảy sinh từ sự cấp bách trước mối đe dọa môi trường, trường phái này đã lấn sang lãnh vực kiến trúc và quy hoạch đô thị, kêu gọi sự tham gia của các chuyên gia kinh tế, các định chế quốc tế và các chính phủ. Và xu hướng kiến trúc mới đó còn có hẳn cả một màu cờ riêng, màu « xanh dương », màu của biển cả, của đại dương.

Ông Koen Olthuis, đồng sáng lập viên văn phòng kiến trúc Waterstudio tại Ryswick, Hà Lan, trong một lá thư ngỏ có viết rằng « Xanh lá đã tốt, nhưng xanh dương còn tốt hơn » (Green is good, blue is better). Ông cho rằng các nhà chức trách trên thế giới nên xem lại cách thức quy hoạch đô thị theo chuẩn môi trường hiện nay không còn phù hợp với thực tiễn trên đất liền.

« Từ đây cho đến năm 2050, 70% dân số thế giới sẽ sống trong các vùng đô thị. Vì ¾ các thành phố lớn nhất tập trung chủ yếu ở các vùng ven biển, trong khi mà mực nước biển đang dâng lên. Tình thế này buộc chúng ta phải suy nghĩ lại một cách triệt để cách thức mà chúng ta sống với nước. Việc kiến trúc và quy hoạch đô thị theo chuẩn sinh thái vẫn chưa đủ để giải quyết các vấn đề nghiêm trọng về môi trường. Làm thế nào chúng ta có thể đối phó được các vấn đề về hiện tượng quá tải dân số ? Về ô nhiễm ? Cũng như là chống cự lại được mực nước biển dâng cao ? ».

Vị kiến trúc sư này cho rằng trong tương lai cuộc sống của loài người cũng giống như là những loài lưỡng cư. Bởi vì con người không còn cách nào khác để giải quyết các vần đề trên là xây dựng các khu phố nổi, những đảo mới… Theo ông, « Biển cả là biên giới mới của chúng ta ». Bởi vì đất đai thì chật hẹp, còn biển cả thì bao la và chưa có ai ở.

Cách mạng xanh dương

Waterstudio không phải là văn phòng kiến trúc duy nhất tại Hà Lan phát triển tầm nhìn « xanh dương » này. Rất nhiều văn phòng kiến trúc và giám định, nổi tiếng trên thế giới đã có những công trình trên biển. Hà Lan, quốc gia của « Hai vạn dặm trên biển », theo như mô tả của nhật báo Pháp Le Monde (số ra ngày 02/05/2015) khi nhại lại tiêu đề « Hai vạn dặm dưới biển » của Jules Verne, nước có nhiều công trình xây dựng lấn biển nhất trên thế giới. Tổng cộng 3.500 công trình lấn biển và các thành phố được xây dựng dọc theo các con kênh. Do đó việc thích ứng và chống chọi được với các đợt thủy triều và trận ngập lụt gần như là một hoạt động lâu đời không thể nào thiếu được. Kỹ thuật xây dựng trên nước đã trở thành một kỹ nghệ của người Hà Lan. Thế nhưng, lấn biển xây nhà rồi đến một lúc nào đó cũng chạm đến giới hạn của nó, không đủ để cung ứng.

Do đó, ông Koen Olthuis quan niệm rằng việc xây dựng các tòa nhà nổi sẽ mở ra nhiều triển vọng mới, vẽ ra những viễn cảnh mà trước đây ta chỉ thấy trong các phim giả tưởng : một nơi ở mới, nổi trên mặt nước, đầy đủ các tiện nghi. Ở đó cũng có phố phường, siêu thị, công viên, rạp chiếu bóng và nhà cửa, giống như là một thế giới thu nhỏ.

Một quan điểm cũng được hãng DeltaSync, có trụ sở tại Delft, Hà Lan đồng chia sẻ. Đối với các kiến trúc sư ở đây thì quan niệm mới về quy hoạch đô thị này thật sự là một cuộc « Cách mạng xanh dương ». Thế kỷ XXI là thế kỷ của những thành phố mới nổi trên biển, góp phần nâng cao chuẩn sống của người dân, giải quyết được tình trạng khan hiếm chỗ ở nhưng cũng giúp bảo vệ hệ sinh thái.

Đa số các nhà kiến trúc ủng hộ trào lưu mới « xanh dương » đều cùng có chung một nhận định là các vùng dân cư đồng bằng sẽ bị quá tải trong tương lai. Đây cũng là những khu vực chịu tác động trực tiếp của hiện tượng nước biển dâng cao do biến đổi khí hậu như hứng chịu thường xuyên hơn các trận lũ lớn có sức tàn phá ngày càng mạnh. Trong bối cảnh đó, kiến trúc sư Bart Roeffen, văn phòng kiến trúc DeltaSync, trả lời phỏng vấn báo Le Monde cho rằng đã đến lúc nhân loại phải xem xét lại việc sống chung với nước.

« Quả thật là trong trung hạn, hiện tượng mực nước biển dâng cao tác động tới các vùng đồng bằng này. Theo tính toán của Nhóm chuyên gia liên chính phủ về biến đổi khí hậu (GIEC), trong suốt thế kỷ 21, mức nước sẽ dâng lên thêm một mét. Một nghiên cứu được công bố vào tháng 8/2013 trong tạp chí Nature Climate Change còn dẫn ra rằng nếu như chúng ta không làm gì hết, từ đây đến năm 2050, các tổn thất gây ra cho các khu dân cư và cơ sở hạ tầng tại các thành phố duyên hải lớn sẽ lên đến 750 tỷ euro.

Đây cũng là một thách thức lớn cho các kiến trúc sư. Chúng ta không những phải ngăn chận hiện tượng đó mà còn phải học cách sống trên mặt nước… Ngay tại những vùng đồng bằng, con người cuối cùng cũng đã làm hỏng hệ thống bồi đắp đất đai và thủy lưu tự nhiên bằng việc lấp đất đổi dòng, đô thị hóa, bơm nước ngầm. Đến mức mà ngày nay, rủi ro ngập lụt đã gia tăng thảm hại, và các trận lũ ngày càng trở nên hung hãn, tàn phá dữ dội hơn do các dòng dân cư đổ dồn về sinh sống xung quanh các khu vực dễ bị ngập lụt. Do đó chúng ta cần phải xem xét lại tất cả mọi thứ. »

« Xanh dương » nhưng cũng cần đến « xanh lá cây »

Nói là xanh dương cũng không có nghĩa là bỏ « xanh lá » hoàn toàn. Vấn đề « sinh thái » cũng được các kiến trúc sư đặt ra như là một vế chiến lược. Đó là làm thế nào sử dụng lại và củng cố thêm các nguyên tắc xây dựng « xanh lá » (tức theo chuẩn môi trường). Nói cách khác, sự hình thành các thành phố nổi phải dựa trên các tiêu chí « xanh và sạch » nghĩa là sử dụng nguồn năng lượng bền vững (quạt gió điện, mặt trời, …), phủ cây xanh trên sân thượng và mái nhà, đưa các tòa nhà vào hệ sinh thái địa phương, thiết kế nhà theo các hình dạng tự nhiên.

Ngoài việc giải quyết được vấn đề chỗ ở cho người dân thế giới trong tương lai, các công trình xây nổi trên mặt nước còn là một giải pháp khá hữu hiệu cho các vấn đề khan hiếm đất canh tác và cạn kiệt nguồn thủy sản và lương thực. Đây cũng là một trong những mối bận tâm hàng đầu của Tổ chức Lương Nông Thế giới. Do vậy, kiến trúc cộng sinh và giải ô nhiễm là một trong những ý tưởng chính của trào lưu « xanh dương » này.

Theo các nhà thiết kế dự án Floating City, để có thể giải quyết những vấn đề trên, con người không còn một giải pháp nào khác là « chinh phục » biển cả. Họ viết : « Hệ sinh học trên đất liền từ lâu đã hứng chịu một sự khai thác tăng cường quá mức đến nỗi giờ những vùng đất chưa khai thác phải được bảo vệ khỏi sự đô thị hóa. Nhiều cuộc di dân hàng hải mới sẽ phải được lên kế hoạch trong thế kỷ 21 này ».

Từ luận điểm trên, những người chủ trương ủng hộ « cách mạng xanh dương » cho rằng ngành chăn nuôi thủy sản sẽ là ngành nông nghiệp chủ đạo trong tương lai, do mức tăng trưởng trong lãnh vực này đã tăng lên theo hàm số mũ từ hai mươi năm nay. Không những ngành này có thể cung cấp đủ lượng cá và các loại hải sản (tảo, sò, tôm…) để nuôi sống nhân loại, mà còn có thể hạn chế được hiểm họa cạn kiệt nguồn cá dự trữ trong thiên nhiên do ngành công nghiệp đánh bắt gây ra.

Do đó, quy hoạch đô thị « xanh dương » có thể kết hợp giữa môi trường sống với môi trường sản xuất theo một mô hình vòng tròn kinh tế. Nghĩa là liên kết nuôi trồng thủy hải sản thông thường với trồng rau thủy canh bằng cách tái sử dụng các chất dinh dưỡng do chất thải từ các thành phố nổi đem lại. Mô hình này sẽ cho phép nuôi sống dân cư tại những khu đô thị duyên hải. Một lợi thế nữa theo như đánh giá của kỹ sư Rutger de Gaaf, người phát triển ý tưởng « Floating food cities will save the world » (Thành phố thực phẩm nổi sẽ cứu sống cả thế giới), thì mô hình kinh tế đó không đòi hỏi nhiều diện tích để nuôi trồng. Ông cho rằng chỉ cần 1% diện tích mặt biển dành cho nuôi trồng thủy hải sản là đủ nuôi sống cả nhân loại.

« Chinh phục biển cả » : cuộc phiêu lưu mới của nhân loại ?

Câu hỏi đặt ra là liệu chúng ta giờ đã có đủ khả năng để đối phó với những cơn sóng, để xây dựng thành phố hàng hải bền vững hay chưa ? Trả lời báo Le Monde, ông Bart Roeffen khẳng định đã đến lúc nhân loại bước vào một cuộc chinh phục mới, « chinh phục biển cả » :

« Sau những thử nghiệm đầu tiên về các tòa nhà nổi tại Hà Lan, chúng tôi đang nghiên cứu tính khả thi xây những khu phố trên những hộp bê tông nổi dài 100m. Những hộp này được thiết kế sao cho chúng có thể lắp ráp lại với nhau. Một khi đã được hợp lại, chúng sẽ có được một độ vững chắc thật sự do kích cỡ của toàn khối. Để tránh cho những hộp bê tông đó bị trôi dạt, chúng tôi sẽ cắm neo sâu vào đáy biển. Chúng tôi sắp đặt các không gian kiến trúc sao cho ánh sáng vẫn có thể lọt vào lòng biển mà không làm ảnh hưởng đến hệ sinh thái.

Những khối xây dựng lớn như vậy có thể sẽ được đặt ở những vùng đất lấn biển hay tại những vũng nước đã được thông dòng. Hiện có rất nhiều công nghệ hấp dẫn dành cho những cấu trúc nhỏ hơn giống như là kiểu công nghệ dàn khoan có thể chịu được sóng lớn. Hay những chiếc du thuyền cỡ lớn cũng có thể được xem như là một mô hình thành phố nổi trên biển. Đó là những tòa nhà lớn thật sự, có thể tiếp nhận đến hàng ngàn người. Chúng ta chỉ mới ở giai đoạn đầu của một cuộc phiêu lưu mới trên biển và đại dương. Đương nhiên không phải với tư tưởng là những nhà hàng hải mà là với tầm nhìn nhà kiến thiết ».

Tuy nhiên, cũng có một số ý kiến bày tỏ quan ngại cho rằng xây dựng thành phố đảo nổi rất có thể làm tổn hại đến hệ sinh thái biển hay như có những ảnh hưởng tâm lý đến con người. Dù vậy, ý tưởng mới theo trường phái vị lai này đang dần chiếm niềm tin của một số chính phủ, nhất là tại những nơi có mật độ dân cư cao, khan hiếm nguồn đất cho sinh sống cho con người.

Tại Trung Quốc, Tập đoàn xây dựng Viễn thông đã đặt hàng văn phòng thiết kế ATDesign của Anh quốc cho một dự án cơ sở hạ tầng cực kỳ quan trọng : Thiết kế một khu phố sinh thái diện tích 10 km², được xây trên những hộp bê tông nổi. Dự án bao gồm hai cầu cảng : Một dành cho các du thuyền, và một dành cho các thương thuyền. Dưới mặt nước, những quả cầu bằng thủy tinh sẽ được thiết kế như căn hộ, các cửa hiệu, rạp chiếu bóng…

Còn tại quần đảo Kiribati, một đảo quốc nhỏ chỉ có 110.000 cư dân, nằm trên Thái Bình Dương cũng đã nhắc đến xây một « đảo nổi » dành cho những người tỵ nạn do thảm họa môi trường. Hiện có hai dự án đang được nghiên cứu. Dự án thứ nhất bao gồm toàn bộ 3 đảo nhỏ được phủ thảm thực vật, nông nghiệp, có chứa một khu dân cư khổng lồ, do công ty xây dựng Nhật Shimizu Corp đề xuất.

Dự án thứ hai do kiến trúc sư người Bỉ Vincent Callebaut thiết kế : Đảo nổi đó có tên gọi là Lilypad. Đây là một đảo lớn có hình dạng như là bông hoa súng. Dự án bao gồm nhiều chung cư có sân vườn, được trang bị bằng tấm pin năng lượng mặt trời hay băng những tuốc bin nước. Công trình này có thể chứa đến 30.000 người. Trị giá công trình ước tính đến 1,5 tỷ euro.

Rõ ràng không biết ta đang mơ hay là tỉnh. Những gì các nhà kiến trúc và quy hoạch mô tả cho ta cái cảm giá đang đi giữa lòng một huyền thoại thánh kinh : Chúng ta đang thiết kế một con thuyền Noé để cứu rỗi chúng ta khỏi cơn Đại Hồng Thủy thế kỷ XXI.  

Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí

Tải ứng dụng RFI để theo dõi toàn bộ thời sự quốc tế

Xem các tập khác
Không tìm thấy trang

Nội dung bạn đang cố truy cập không tồn tại hoặc không còn khả dụng.