Năm Giáp Ngọ theo lịch cổ truyền sắp từ biệt chúng ta. Nhìn lại một năm vừa đi qua là một tập quán mang nhiều ý nghĩa. Trước thời khắc Giao thừa, tạp chí Xã hội của RFI hôm nay xin cùng quý vị điểm lại một số sự kiện đặc biệt quan trọng với xã hội Việt Nam sau một năm nhiều biến động, qua góc nhìn của một số trí thức trong nước.
Nhận lời mời tham dự tạp chí ngày 30 Tết của RFI hôm nay, có nhà nghiên cứu Nguyễn Quang A (từ Hà Nội), nhà nông học Võ Tòng Xuân (từ Cần Thơ), nhà văn Võ Thị Hảo (hiện đang trú chân tại Berlin), nhà thơ Đỗ Trung Quân (từ Sài Gòn) và nhà báo Thanh Thảo (từ Quảng Ngãi).
Chia sẻ của các trí thức trong nước về những sự kiện đáng nhớ trong năm
Trước hết, xin mời quý vị nghe bình chọn của nhà báo Thanh Thảo về sự kiện mà ông coi là quan trọng nhất trong năm.
Thanh Thảo : Có lẽ biến cố lớn nhất của năm 2014 chính là vụ giàn khoan 981 của Trung Quốc đặt « nhầm chỗ » vào vùng biển của Việt Nam. Bởi vì nó liên quan đến chuyện chủ quyền của Việt Nam, đến độc lập dân tộc, tác động đến toàn thể dân tộc Việt Nam. Mà không chỉ là Việt Nam, mà còn ảnh hưởng đến cả thế giới nữa.
Sau khi Trung Quốc rút giàn khoan đi rồi, nhưng vấn đề vẫn còn ở lại : khả năng an toàn của chủ quyền Việt Nam. (…)
Nhà báo Thanh Thảo (Quảng Ngãi)
Cũng giống như nhà báo Thanh Thảo và nhà văn Võ Thị Hảo, sự kiện giàn khoan Trung Quốc xâm nhập vùng biển Việt Nam được nhà nghiên cứu Nguyễn Quang A ghi nhận như là sự kiện hệ trọng nhất trong năm nay. Sau đây ông giải thích vì sao.
Nguyễn Quang A : Bởi vì các sự kiện ấy nó làm cho tất cả mọi người Việt Nam không có bất kể một ảo tưởng nào về mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc, trừ một số rất ít người. Trong các phương tiện truyền thông đại chúng, vẫn còn một vài người còn tỏ ra khá ảo tưởng về mối quan hệ « 16 chữ vàng » và « bốn tốt », họ chỉ là một số rất nhỏ, tuy nhỏ nhưng một vài người trong số ấy lại có những quyền hạn rất lớn (…).
Nhà nghiên cứu Nguyễn Quang A (Hà Nội)
Bên cạnh các vấn đề chính trị xã hội lớn trong nước hoặc trực tiếp liên quan đến đất nước, có những vấn đề tuy xa xôi, nhưng lại có ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam, sau đây là một vài cảm nghĩ của nhà thơ Đỗ Trung Quân. Bên cạnh đó, một sự kiện đặc biệt quan trọng với nhà thơ Đỗ Trung Quân là những kết quả đầu tiên của phong trào « Nhịp cầu Hoàng Sa ».
Đỗ Trung Quân : Đối với tôi, có một số vấn đề « nhỏ » nhưng rất quan trọng. Đó là vấn đề của Hồng Kông. Những người bạn trẻ của Hồng Kông trong một cuộc cách mạng mà chúng ta gọi là cách mạng dù (ô), màu vàng. Cuộc xuống đường hết sức ôn hòa, cực kỳ văn hóa, gây xúc động, tôi nghĩ là đến toàn thế giới, trong đó có Việt Nam, có cá nhân tôi. Tôi kính trọng tinh thần đó. Một tinh thần hết sức mạnh mẽ, nhưng cũng hết sức văn minh. Tất nhiên, như chúng ta biết, không có nghĩa là nó đã thành công. Nó bị đàn áp. Nhưng tinh thần và phương pháp của họ để lại, nhưng tuyên ngôn của họ khiến những người như chúng tôi, như cá nhân tôi phải suy nghĩ rất nhiều. Vấn đề thứ hai là vụ thảm sát đối với một tòa soạn báo châm biếm Pháp, cũng gây xúc động mạnh. (…)
Niềm vui của chúng tôi năm nay là thực hiện chương trình ("Nhịp cầu Hoàng Sa") đóng góp cho gia đình ông Ngụy Văn Thà, bà quả phụ Ngụy Văn Thà đã có nơi để đặt bàn thờ (…). Đó là vấn đề mà chúng tôi thấy quan tâm trong năm nay. Công việc này còn được tiếp tục. Chúng tôi không hài lòng thỏa mãn đối với những gì mình đã góp tay.
Nhà thơ Đỗ Trung Quân (Sài Gòn)
Tình hình kinh tế trong nước, « tuy không phát triển gì lắm », nhưng « chưa đến nỗi suy sụp là một điều may mắn cho Việt Nam » trong bối cảnh như năm vừa qua, là nhận xét của nhà báo Thanh Thảo. Nông nghiệp là một khu vực kinh tế trọng yếu của Việt Nam, với hơn một nửa dân số trong độ tuổi lao động. Hiểm họa từ phương Bắc không chỉ đe dọa vùng biển và sự toàn vẹn chủ quyền của một số vùng lãnh thổ trên bộ, như ghi nhận của một số vị khách mời, mà nền nông nghiệp - bị hệ thống quản lý quan liêu và độc quyền thao túng - lại trở thành đối tượng bị hại dễ dàng của thương lái Trung Quốc. Giáo sư Võ Tòng Xuân nhận định :
Võ Tòng Xuân : Năm nay tôi phải nói rằng chúng ta lại tiếp tục không có những thương hiệu lớn về mặt hàng gạo của mình. Trong khi đó, bỗng nhiên Campuchia trở thành một nước có được danh tiếng về gạo. Hội nghị quốc tế về lúa gạo năm 2014 tại Campuchia cho thấy gạo Campuchia có chất lượng và được ưa thích nhiều hơn gạo Thái Lan. Tại sao Việt Nam mình không có được gạo có danh tiếng ? Nguyên do chính là những doanh nghiệp xuất khẩu gạo với khối lượng lớn như Vinafood không có vùng nguyên liệu. (…) 40 năm sau hòa bình rồi, đời sống người nông dân mình có khấm khá hơn, nhưng so với mặt bằng trong xã hội, vẫn đứng hàng sau chót. (…)
Nhà nông học Võ Tòng Xuân (Cần Thơ)
Giáo sư Võ Tòng Xuân là người chủ trì thay đổi thời gian tổ chức Tết cổ truyền theo tấm gương của Nhật Bản, để vừa tiết kiệm, vừa tăng cường hội nhập quốc tế (xem bài « Ăn tết ta theo ngày dương, nên hay không ? »).
Trong bối cảnh căng thẳng Biển Đông gia tăng, tình trạng nhân quyền tiếp tục xấu đi với nhiều blogger bị bắt, hay các vụ hành hung thường xuyên nhắm vào giới bảo vệ nhân quyền (những điều được hầu hết các vị khách mời ghi nhận), cũng có một số ghi nhận lạc quan về xu thế phát triển của phong trào dân sự trên nhiều lĩnh vực, âm thầm nhưng « rất rộng rãi, không còn khu biệt trong tầng lớp văn nghệ sĩ, trí thức hay giới chính trị như trước đây ». Trên đây là nhận định của một nhà báo tự do sinh sống tại Sài Gòn. Chính trong xu hướng này mà nhà văn Võ Thị Hảo ghi nhận một biến cố căn bản – sự trỗi dậy của một loạt các tổ chức xã hội dân sự « độc lập », vừa có được một khởi sự liên kết.
Võ Thị Hảo : (…) Có một điều đáng mừng là khoảng 20 tổ chức xã hội dân sự - đã ra đời trong năm 2013 và 2014 – lần đầu tiên có sự gặp mặt và liên kết với nhau, để quan tâm đến số phận của những người bất đồng chính kiến, quan tâm đến số phận của đất nước Việt Nam, chống lại những ý đồ bành trướng và xâm lược của Trung Quốc, bày tỏ một cách đàng hoàng, một cách mạnh mẽ, những yêu cầu của mình và của người dân về những vấn đề tự do ngôn luận, cũng như những vấn đề quyền của người dân, mặc dù bị đàn áp, bị côn đồ tấn công. Tôi nghĩ sự kiên cường của người Việt Nam, của các tổ chức xã hội dân sự này là điều rất đáng kính trọng, và khích lệ.
Tôi nghĩ rằng, ngay cả nhà cầm quyền, trong khi đàn áp như vậy, nhưng chính họ, sự tham nhũng lớn như thế từ những nhân vật cao cấp nó đã làm băng hoại đến mức, giống như một cỗ xe mang trên mình một khối ung thư, cứ thế lao nhanh, không ai chặn lại. Chính những sự đấu tranh về tự do dân chủ và nhân quyền của người dân là liều thuốc cho chính thể này họ biết và họ tự điều trị cho chính mình để mà tồn tại. Nhưng họ không quan tâm tới, thì tôi nghĩ rằng điều đó càng đẩy cỗ xe đó càng lao nhanh về phía tự hoại mà thôi.
Nhà văn Võ Thị Hảo
***
Giàn khoan Trung Quốc 981, các vụ bắt bớ đàn áp nhắm vào blogger, báo chí, được nhiều vị khách mời ghi nhận như là các sự kiện đặc biệt quan trọng. Kết quả ban đầu của chương trình « Nhịp cầu Hoàng Sa », sự kết nối đầu tiên của nhiều tổ chức xã hội dân sự độc lập, tranh đấu trong nội bộ đảng Cộng sản Việt Nam chuyển sang một bước ngoặt với kỳ Hội nghị trung ương Đảng Cộng sản mới đây, đám tang ông Nguyễn Bá Thanh cho thấy những xúc cảm bị dồn nén của người dân là những sự kiện quan trọng khác được nêu lên. Nhìn về kinh tế Việt Nam, lần đầu tiên thương hiệu gạo Cam Bốt được quốc tế đánh giá vượt xa gạo Việt Nam, trong bối cảnh nền nông nghiệp bị cơ chế độc quyền và tắc trách thao túng cũng là điều gây ấn tượng khác.
Khi theo dõi chương trình « Những sự kiện quan trọng với xã hội Việt Nam trong năm qua », người nghe đài có thể chợt nhận ra rằng : một chế độ hàng chục năm được duy trì dựa trên nguyên tắc đảng lãnh đạo « toàn diện » và « tuyệt đối » dường như không còn lực để tạo ra những « sự kiện » tích cực có tầm quan trọng lớn được đông đảo xã hội thừa nhận, nếu như không phải là nguồn gốc của những thất vọng, nghi ngại, sợ hãi, ghét bỏ từ phía người dân. Phát biểu của các vị khách mời cho thấy xã hội dân sự dường như ngày càng khát khao đi được và được đi bằng chính đôi chân của mình,.. chủ động tạo ra các sự kiện.
***
RFI xin chân thành cảm ơn nhà nông học Võ Tòng Xuân, nhà nghiên cứu Nguyễn Quang A, nhà báo Thanh Thảo, nhà văn Võ Thị Hảo và nhà thơ Đỗ Trung Quân đã dành thời gian cho tạp chí. Quý vị có quan tâm hơn, xin vào hộp âm thanh kèm theo để nghe trọn vẹn phần phỏng vấn với các vị khách mời.
Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí
Đăng ký