Trung tâm tiếng Pháp Quốc tế : Từ lâu đài bỏ hoang thành "ngôi nhà" Pháp ngữ
Đăng ngày:
Nghe - 10:58
Cộng đồng Pháp ngữ, ngôn ngữ được nói nhiều thứ 5 trên thế giới, ở 88 nước, từ giờ có « một ngôi nhà chung ». Trung tâm tiếng Pháp quốc tế (Cité internationale de la langue française) được khánh thành ngày 30/10/2023 nằm tại lâu đài Villers-Cotterêts, đúng nơi cách đây gần 500 năm, vua François I ký sắc lệnh sử dụng tiếng Pháp làm ngôn ngữ hành chính vào tháng 08/1539.
Tại lễ khai mạc, tổng thống Macron nhấn mạnh đến sự độc đáo của dự án : Chưa một tổng thống Pháp nào lại đặt một công trình có tầm cỡ lớn ở ngoài Paris (tỉnh Aisne, miền bắc Pháp). La Cité internationale de la langue française không phải là một bảo tàng là một trung tâm đa năng vừa bảo tồn bản sắc tiếng Pháp, vừa là nơi giao lưu, khuyến khích sáng tạo và là sân khấu cho tất cả mọi người.
Bà Marie Lavandier, chủ tịch Trung tâm Di tích Quốc gia Pháp (Centre des Monuments nationaux) và ông Paul Rondin, giám đốc Trung tâm tiếng Pháp Quốc tế (Cité internationale de la langue française) dành cho RFI Tiếng Việt buổi phỏng vấn nhân lễ khánh thành Trung tâm tại Villers-Cotterêts ngày 30/10/2023.
RFI : Trung tâm tiếng Pháp quốc tế chính thức được khánh thành tại lâu đài Villers-Cotterêts. Là chủ tịch Trung tâm Di tích Quốc gia Pháp, xin bà giải thích về lựa chọn này !
Bà Marie Lavandier : Tổng thống Emmanuel Macron, trước cả khi ông được bầu làm tổng thống, đã đến lâu đài Villers-Cotterêts năm 2017. Lâu đài là một địa điểm rất quan trọng vì vào năm 1539, vua François I - người đã cho xây dựng lâu đài từ năm 1532 - đã ký chỉ dụ bắt buộc dùng tiếng Pháp làm ngôn ngữ duy nhất trong hành chính và tư pháp trên cả nước.
Địa điểm mang ý nghĩa biểu tượng cao này cũng có quá khứ khá thăng trầm. Vào thế kỷ 16, đây là một lâu đài hoàng gia, xây theo kiến trúc Phục Hưng tuyệt đẹp, rồi được trùng tu, mở rộng vào thế kỷ 17 và 18. Sau đó là thời kỳ đen tối cho lâu đài bởi vì lâu đài trở thành kho từ thiện sau cuộc Cách mạng Pháp, rồi nhà dưỡng lão và bị bỏ hoang hoàn toàn kể từ năm 2014.
Năm 2018, trong bài diễn văn quan trọng về tiếng Pháp tại Viện Pháp, tổng thống Macron đã muốn biến lâu đài đổ nát thành Trung tâm tiếng Pháp Quốc tế - Cité internationale de la langue française. Ông giao dự án khá độc đáo này cho Trung tâm Di tích Quốc gia (Centre des Monuments nationaux). Công trường có quy mô lớn, kéo dài gần 4 năm, đã giúp hồi sinh lâu đài lịch sử, và nhất là thổi hồn cho lâu đài thành Trung tâm tiếng Pháp Quốc tế. Đây là nơi vinh danh một tiếng nói được chia sẻ, chu du rất nhiều, một ngôn ngữ hiện có hơn 320 triệu người sử dụng trên thế giới, vẫn không ngừng sáng tạo, và tôi xin trích một câu của Glissant, một ngôn ngữ « không thể hình thành mà không phối hợp với những ngôn ngữ khác ».
Đây cũng là một ngôi nhà chung, nơi kết nối văn hóa, đa ngành dành cho tất cả những người trên thế giới nghĩ, nói, đọc, viết, sáng tạo, đấu tranh bằng tiếng Pháp, ngôn ngữ chung của chúng ta. Đây cũng là địa điểm quốc tế, mở cửa đón tất cả những người không nói tiếng Pháp muốn đến thăm lâu đài bởi vì những hướng dẫn ở đây được viết bằng 8 ngôn ngữ, trong đó có ngôn ngữ ký hiệu.
RFI : Trong những năm gần đây, Pháp có rất nhiều dự án trùng tu di tích xuống cấp. Dự án hồi sinh lâu đài Villers-Cotterêts và biến thành Trung tâm tiếng Pháp quốc tế liên kết với nhau như thế nào ?
Bà Marie Lavandier : Trung tâm Di sản Quốc gia là một cơ quan công, trực thuộc bộ Văn Hóa, quản lý 110 công trình thuộc sở hữu của Nhà nước. Trung tâm có nhiệm vụ cải tạo, trùng tu, bảo tồn những công trình đó và mở cửa đón công chúng qua việc tạo những chức năng khác nhau, ví dụ đúng với chức năng của công trình đó hoặc liên quan đến văn hóa, di sản. Chúng ta có thể thăm những lâu đài, nhà thờ cổ kính, Khải Hoàn Môn, nhà nguyện Sainte-Chapelle ở Paris hay Mont Saint-Michel… nhưng đôi khi người ta cũng tạo cách sử dụng mới cho những công trình đó, có thể là bảo tàng hoặc địa diểm tiếp các hiệp hội chẳng hạn.
Đây là điều được áp dụng với Trung tâm tiếng Pháp Quốc tế này. Công trình có hai nhiệm vụ : bảo tồn một di sản và chia sẻ rộng rãi nhất có thể di sản đó, theo đúng chủ trương chính sách bảo tồn di sản của Pháp. Bảo tồn ở đây được hiểu theo đúng nghĩa đen và theo luật pháp, kể cả đối với cả di sản đôi khi không được bảo vệ. Những công trình tôn giáo nhỏ ở Pháp đã nhận được rất nhiều thông báo về trùng tu, trong đó có một thông báo gần đây của tổng thống Macron.
Có thể thấy những cố gắng lớn, liên tục tại một nước như Pháp, nơi có rất nhiều di tích lịch sử quan trọng ở hầu hết mỗi góc phố tại nhiều thành phố, hoặc gần như ở mỗi ngôi làng, đặc biệt là những công trình liên quan đến tôn giáo. Đây là công việc lâu dài. Tuy nhiên, việc bảo tồn công trình lịch sử tại Pháp luôn có những nỗ lực thường trực.
RFI : Villers-Cotterêts là một thành phố nhỏ, không có nhiều khách du lịch. Việc lâu đàiVillers-Cotterêts được hồi sinh, Trung tâm tiếng Pháp Quốc tế được thành lập tại đây có thể giúp cải thiện ngành du lịch của địa phương ?
Bà Marie Lavandier : Đặc thù của dự án này là kết hợp những thách thức ở các cấp khác nhau nhưng liên quan đến nhau. Trước tiên là những thách thức ở cấp vùng, ví dụ ở đây là một thành phố nhỏ đã trải qua nhiều thời kỳ khó khăn trong những thập niên qua và đang vực dậy cùng với Trung tâm tiếng Pháp Quốc tế, nếu tôi dám nói như vậy.
Yếu tố lãnh thổ này rất quan trọng và phải nghĩ đến. Không tiến hành đơn phương mà phải theo tinh thần tập thể mà hiện giờ chúng tôi đang trong thời kỳ đầu hợp tác. Các cơ quan, đoàn hội địa phương tham gia rất tích cực vào quá trình này. Một trong những mục tiêu đặt ra là thay đổi dần dần vùng đất này về mặt du lịch. Nơi chúng ta đang đứng không phải là vùng đất vô danh, mà là một lâu đài quan trọng, nằm giữa vùng Valois lịch sử có những cánh rừng tuyệt đẹp và nhiều lâu đài lớn. Vì vậy, Trung tâm tiếng Pháp Quốc tế sẽ góp phần định hình, tăng cường hoạt động du lịch cho vùng.
Tiếp theo là tầm cỡ quốc gia mà chúng ta đã nêu ở trên, rồi tầm cỡ quốc tế của Trung tâm do liên quan đến quy mô của tiếng Pháp, đến tham vọng phát triển nghệ thuật và du lịch ở cấp quốc tế.
RFI : Paul Rondin, ông là giám đốc Trung tâm tiếng Pháp Quốc tế, xin ông cho biết khách tham quan có thể khám phá những gì ở Trung tâm này ?
Ông Paul Rondin : Trung tâm mở cửa cho tất cả những người nói tiếng Pháp trên toàn thế giới và cả những người yêu tiếng Pháp, những người muốn khám phá một ngôn ngữ. Điểm vô cùng thú vị trong dự án này, đó là tiếng nói - một sản phẩm phi vật thể - của các nền văn hóa Pháp ngữ. Người ta có thể tham quan chúng và bước vào hành trình phiêu lưu.
Tôi thích dùng cụm từ « vui chơi giải trí », thậm chí là « một lễ hội » của từ ngữ, của tiếng nói, của các trò chơi. Có nghĩa là vừa học vừa chơi, vừa học vừa giải trí. Một hành trình cố định sẽ đưa chúng ta chu du, kể với chúng ta về những từ tiếng Pháp được du nhập vào ngôn ngữ nước ngoài hoặc những từ vay mượn trong tiếng Pháp để cùng cùng phát triển phong phú hơn.
Ngoài ra còn có sự biểu thị của những ngôn ngữ này. Đó chính là ngôn ngữ kí hiệu mà đôi khi chúng ta vẫn quên, rồi ngôn ngữ cơ thể. Tiếp theo còn có những nghệ sĩ, ca sĩ, ca sĩ nhạc rap, nghệ sĩ sân khấu, diễn giả, nhà văn sẽ đến biểu diễn bởi vì ngôn ngữ rất sống động, cần phải được nhìn, được nghe. Nghe một tiếng nói là điều quan trọng mà chúng ta cần nhấn mạnh, cần phục hồi theo một cách nào đó, có nghĩa là tập trung vào chất lượng nghe một ngôn ngữ.
RFI : Trong suốt thời gian trùng tu lâu đài, Trung tâm đã chuẩn bị các bộ sưu tập và thiết bị như thế nào để giới thiệu tiếng Pháp đến với thế giới ?
Ông Paul Rondin : Cả một cơ sở được thiết kế hoàn toàn mới, chưa hề tồn tại trước đó, mở cửa từ hôm nay (30/10/2023). Thiết kế này được dành riêng cho Trung tâm tiếng Pháp Quốc tế với những thiết bị tương tác, nhập vai. Người xem bước vào không gian-thời gian trong đó họ có thể đắm chìm và chơi với các thiết bị được thiết kế riêng cho Trung tâm, như là thư viện thần kỳ, vòm cầu lớn nơi có thể thấy các từ di chuyển, tách rời rồi hợp lại thành từ xuyên thời gian và xuyên thế giới. Ngoài ra, còn có nhiều đồ vật trưng bày được một số bảo tàng lớn cho mượn như bảo tàng Louvre, Centre Pompidou… để minh họa rõ hơn.
RFI : Trung tâm còn là nơi lưu trú cho các nghệ sĩ, tạo điều kiện cho sáng tác và trình diễn. Việc này được thực hiện như nào ?
Ông Paul Rondin : Nói chính xác đây là một trung tâm chứ không phải là bảo tàng, không phải chỉ là lâu đài hay một thiết bị văn hóa mà còn là nơi lưu trú. Trung tâm luôn có 12 « cơ sở sáng tác » có quy mô lớn nhỏ khác nhau, có thể là một tháp nhỏ để một nhà văn hoặc một tác giả đến sáng tác trong thời gian cần thiết hoặc một sân khấu lớn cho một đoàn kịch, một đoàn múa hoặc một nhóm nhạc rock luôn mở rộng cửa ngay từ bây giờ cho các nghệ sĩ, cũng như các nhà nghiên cứu, sinh viên nếu họ muốn, để thông qua tiếng Pháp, họ có thể sáng tạo, nghiên cứu, tìm kiếm và giới thiệu, trình diễn trước công chúng tác phẩm của họ hoặc những khám phá của họ.
RFI : Ở một số nước, việc giảng dạy tiếng Pháp có xu hướng giảm, ví dụ ở Việt Nam. Liệu Trung tâm sẽ có những dự án hợp tác để khích lệ đam mê với tiếng Pháp ?
Ông Paul Rondin : Cần phải nhấn mạnh đây là một Trung tâm quốc tế, qua đó chúng tôi muốn nói rằng trung tâm là một công cụ, một bến đỗ tiếng Pháp cho tất cả những ai nói, yêu và quan tâm đến tiếng Pháp trên khắp thế giới. Với chức năng đó, Trung tâm không chỉ thu hút, tiếp đón nồng hậu tất cả những người quan tâm đến tiếng Pháp mà còn tiến về phía họ, có nghĩa là thiết kế những chương trình với các nghệ sĩ ở Việt Nam, với những người học tiếng Pháp và cả những người yêu tiếng Pháp.
Chúng ta đừng bao giờ quên một điều quan trọng rằng đây không phải là tính toán chính trị, ngoại giao hay địa-chính trị mà là tài sản văn hóa, theo đúng nghĩa là giúp chúng ta chia sẻ, hiểu nhau. Vì thế không có gì hạn chế quan hệ đối tác của Trung tâm với bất kỳ ai.
RFI Tiếng Việt xin trân thành cảm ơn bà Marie Lavandier, chủ tịch Trung tâm Di tích Quốc gia (Centre des Monuments nationaux) và ông Paul Rondin, giám đốc Trung tâm tiếng Pháp Quốc tế (Cité internationale de la langue française).
Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí
Đăng ký