Covid-19: Các loại vac-xin và hiệu quả của liều tăng cường trước Omicron

Đối mặt với biến thể Omicron, mức độ bảo vệ mà các loại vac-xin dùng công nghệ RNA thông tin cung cấp vẫn được ghi nhận là khả quan nhất cho đến nay. Tuy nhiên, giới khoa học lo ngại khả năng miễn dịch giảm dần theo thời gian, ngay cả sau ba lần tiêm. 

Ảnh minh họa.chụp ngày 1 tháng 12 năm 2021. Lionel BONAVENTURE AFP/Archivos

Vài ngày trước lễ Giáng Sinh và Tết Dương Lịch, khi các gia đình phương Tây có truyền thống đoàn tụ xum vầy, dịch Covid-19 đang tăng tốc độ lây lan dưới tác động của biến thể Omicron. 

Omicron đã chiếm 73% các ca nhiễm mới tại Mỹ, 20% tại Pháp

Theo Tổ Chức Y Tế Thế Giới, tính đến hết ngày 21/12/2021, biến thể có sức truyền nhiễm cực mạnh này đã được phát hiện ở hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ, và càng lúc càng chiếm đa số các ca nhiễm.  

Ví dụ rõ nhất là tại Mỹ, nơi Omicron đã chiếm 73% số ca nhiễm mới, một đà tăng chóng mặt so với tỷ lệ không đầy 1% vào đầu tháng.

Tại Pháp, theo phát ngôn viên chính phủ vào hôm qua, 21/12, số người bị nhiễm Omicron đã chiếm khoảng 20% các ca mới, một tỷ lệ cao gấp đôi so với cuối tuần trước. Riêng tại Paris, tỷ lệ này đã vượt mức 30%. Đối với giới chuyên gia, số ca nhiễm Omicron ghi nhận chính thức kể trên thấp hơn nhiều so với thực tế.  

Tiêm chủng: Vũ khí chống Omicron duy nhất hiện nay

Để chống đà lây lan nhanh chóng của Omicron, hiện chỉ có một vũ khí duy nhất: đó là tiêm phòng, đặc biệt là tiêm liều tăng cường, tức là liều thứ ba đối với những người đã chích loại vac-xin hai mũi như Pfizer/BioNTech, Moderna, AstraZeneca, hoặc là liều thứ hai cho những ai đã dùng thuốc chủng của Johnson&Johnson.  

Tại Pháp, tính đến ngày 20/12 chẳng hạn, theo thống kê từ ​​bộ Y Tế, đã có hơn 19 triệu người được tiêm liều tăng cường, con số này sẽ tiếp tục tăng nhanh trong những ngày tới. 

Câu hỏi đặt ra là hiệu quả của các loại vac-xin đang được phép sử dung là như thế nào, đặc biệt là đối với biến thể Omicron, được cho là có khả năng vượt qua hàng rào phòng ngự của tất cả các loại vac-xin hiện hành. 

Tiêm chủng đơn giản không đủ hiệu quả

Tốc độ lây lan và vô số các dạng đột biến của biến thể được xác định vào cuối tháng 11 năm 2021 ở Nam Phi cho thấy là Omicron đã xuyên thủng hàng rào miễn dịch do vac-xin cung cấp dễ dàng hơn nhiều so với các biến thể trước đó. 

Bất kể loại vac-xin nào được tiêm, các nhà khoa học đều đồng ý rằng hai liều không đủ để chống lại một cách hiệu quả tác động của biến thể mới này của Sars-CoV-2. Một nghiên cứu gần đây được đại học Imperial College Luân Đôn thực hiện thậm chí còn bảo đảm rằng mức độ bảo vệ sau hai liều không vượt quá 20%. 

Một nghiên cứu khác được công ty bảo hiểm tư nhân Nam Phi Discovery Health thực hiện, đã đánh giá hiệu quả của hai liều vac-xin Pfizer-BioNTech chỉ ở mức 33% đối với dạng nhiễm Omicron nhẹ (80% đối với biến thể Delta) và mức 70% đối với nguy cơ phải nhập viện (93% so với Delta). 

Viện Pasteur cũng phân tích máu của những người đã tiêm hai liều vac-xin Pfizer hoặc AstraZeneca. Kết luận: “5 tháng sau khi tiêm vac-xin, kháng thể có trong máu không còn khả năng vô hiệu hóa Omicron”. 

Còn ông Ugur Sahin, giám đốc BioNTech, đối tác của Pfizer, thì đã xác nhận trong một cuộc phỏng vấn với nhật báo Le Monde rằng dữ liệu sơ bộ từ Anh Quốc cho thấy hiệu quả là khoảng “từ 20% đến 40% sau liều thứ hai”.

Liều tăng cường có hiệu quả hơn đối với Omicron

Theo một số nghiên cứu quốc tế được nhật báo Mỹ New York Times điểm lại, liều thứ ba dường như là giải pháp duy nhất để chống lại hiệu quả các dạng nhiễm nhẹ cũng như các dạng bệnh nặng do Omicron gây ra. Nhưng không phải tất cả các loại vac-xin đều có mức độ hiệu quả như nhau, các liều tăng cường Pfizer và Moderna, dùng công nghệ RNA thông tin, được cho là bảo vệ tốt nhất chống lại Omicron. 

Vac xin Pfizer/BioNTech

Các nhà nghiên cứu Anh xác nhận rằng liều thứ ba của vac-xin Pfizer/BioNTech giúp tăng cường khả năng bảo vệ và phản ứng miễn dịch chống lại các dạng bệnh nhẹ của biến thể Omicron, với hiệu quả ước tính là 70% đối với những người ban đầu đã tiêm vac-xin AstraZeneca và khoảng 75% cho những người đã dùng Pfizer. 

Viện Pasteur (Pháp) cũng đang xác nhận hiệu quả của liều thứ ba của vac-xin Pfizer/BioNTech chống lại Omicron. Các nhà nghiên cứu giải thích: “Một liều nhắc lại thứ ba với vac-xin Pfizer, hoặc một liều đầu tiên đối với những người trước đó đã bị nhiễm virus, làm tăng mạnh nồng độ kháng thể, đến mức đủ để vô hiệu hóa Omicron”.

Vac-xin Moderna

Trong một tuyên bố ngày 20/12, Moderna khẳng định: "Liều tăng cường hiện được cho phép là 50 microgam đã tăng mức kháng thể lên 37 lần, và liều tăng cường 100 microgam thậm chí còn mạnh hơn, làm tăng mức kháng thể khoảng 83 lần so với mức thu được sau hai liều đầu tiên."

Vac-xin Janssen của Johnson & Johnson

Đây là loại thuốc duy nhất chỉ hoạt động với một liều duy nhất. Và cũng là vac-xin cuối cùng nhận được đèn xanh từ Cơ Quan Dược Phẩm Châu Âu (EMA) để được sử dụng như một liều tăng cường.

Trong một thông cáo báo chí vào tuần trước, EMA ghi nhận: "Liều tăng cường của vac-xin Janssen tiêm ít nhất hai tháng sau liều đầu tiên ở người lớn đã dẫn đến sự gia tăng kháng thể chống lại Sars-CoV-2”. Tuy nhiên, không có số liệu nào về hiệu quả của loại vac-xin này đối với Omicron được tiết lộ. 

Sức bảo vệ của vac-xin giảm dần theo thời gian

Nếu tác động tích cực của liều tăng cường đối với biến thể Omicron đã rõ, thì hiện nay, chưa đủ dữ liệu để xác định thời gian bảo vệ mà liều vac-xin tăng cường mang lại. Nhưng theo các nghiên cứu đã có, thì hiệu quả của thuốc chủng giảm dần với thời gian. 

Mặc dù liều thứ ba rất cần thiết trong việc kiểm soát các bệnh nhiễm virus do biến thể Omicron gây ra, nhưng thời gian bảo vệ do liều tăng cường mang lại không chắc chắn. Đối với các nhà nghiên cứu tại Viện Pasteur, những người đã tiêm liều thứ ba của vac-xin Pfizer/BioNTech vẫn được bảo vệ chống lại Omicron một tháng sau khi tiêm. Họ cảnh báo: “Tuy nhiên, cần nhiều kháng thể gấp 5 đến 31 lần để vô hiệu hóa Omicron so với Delta".  

Theo  Olivier Schwartz, một trong những tác giả chính công trình nghiên cứu của Viện Pasteur thì "vac-xin có thể mất hiệu lực trong việc chống lây nhiễm, nhưng tiếp tục bảo vệ chống lại các dạng bệnh nặng" 

Theo Ugur Sahin, giám đốc BioNTech, phòng thí nghiệm của ông hiện đang nghiên cứu và có thể giao vào tháng 3 năm tới một loại “vac-xin phù hợp với Omicron".

Câu hỏi đặt ra là nên chăng chuẩn bị những loại vac-xin cụ thể để chống lại từng biến thể và cụ thể là Omicron? Có lẽ, nhưng theo ông Alain Fischer, chủ tịch Hội Đồng Định Hướng Chiến Lược Tiêm Chủng của Pháp thì: “Tuyệt đối không nên chờ đợi một loại vac-xin đặc trị Omicron mà phải tiêm ngay liều tăng cường”.