Bầu cử tổng thống Mỹ 2020 và một số "kỷ lục"

03/11/2020 là ngày chính thức bỏ phiếu bầu tổng thống thứ 46 của Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ. Các cuộc thăm dò gần đây cho thấy ý định bỏ phiếu cho hai ứng viên Cộng Hòa và Dân Chủ rất sát sao, nên rất khó đoán được kết quả. Tuy nhiên, một điều chắc chắn là bầu cử năm 2020 có nhiều « kỷ lục », RFI Tiếng Việt tổng hợp dưới đây.

Một cử tri Mỹ đi bỏ phiếu sớm ở bang South Carolina, Hoa Kỳ, ngày 09/10/2020. © REUTERS/Micah Green

1. Kỷ lục bỏ phiếu sớm - Kỷ lục cử tri tham gia bầu cử

Đến ngày 27/10/2020, khoảng 70 triệu cử tri Mỹ đã đi bầu trước, tương đương với khoảng 50% tổng số cử tri bỏ phiếu năm 2016. Bản thân đương kim tổng thống cũng đi bỏ phiếu trước và cho biết đã bầu « cho một gã tên là Trump » ngày 24/10 tại một phòng phiếu ở West Palm Beach, bang Florida.

Đại dịch Covid-19 là lý do chính thúc đẩy cử tri Mỹ, đặc biệt là người cao tuổi, đi bỏ phiếu sớm vì muốn tránh đám đông trong ngày bầu cử chính thức 03/11. Số cử tri Dân Chủ đi bỏ phiếu trước cao gấp đôi so với cử tri Cộng Hòa ở nhiều bang then chốt (thông tin về xu hướng chính trị được phép công bố ở những bang này). Báo New York Times ngày 12/10 ghi nhận cử tri tại bang Georgia « nhiệt tình, đã có mặt đông đảo trước các phòng phiếu » ; « trước cả bình minh, cử tri xếp hàng dài, tôn trọng biện pháp giãn cách xã hội, và nhiều người phải chờ tận 8 tiếng để được bỏ phiếu ».

Số cử tri Mỹ ở nước ngoài gửi phiếu bầu sớm qua đường bưu điện cũng có xu hướng tăng do lo ngại dịch Covid-19 tác động đến vận chuyển thư tín. Đến trung tuần tháng 10, gần 700.000 phiếu bầu được tải xuống từ trang web của chương trình liên bang hỗ trợ bỏ phiếu ở nước ngoài, theo một phát ngôn viên của bộ Quốc Phòng Mỹ. Trong cuộc bầu cử năm 2016, chỉ có 616.477 cử tri thực thi quyền công dân, chiếm khoảng 23% trong số 2,8 triệu cử tri có quyền bỏ phiếu trên tổng số 4,8 triệu công dân Mỹ sống ở nước ngoài, theo trang News-24.fr ngày 20/10.

Dựa vào số liệu do cơ quan phụ trách bầu cử ở các bang cung cấp, nhiều nhà phân tích thiên về khả năng tỉ lệ cử tri tham gia bầu cử tổng thống Mỹ 2020 sẽ đạt mức kỷ lục. Ngoài ra, còn có hai yếu tố khác khiến nhiều cơ quan thăm dò dư luận cho rằng người dân Mỹ quan tâm đặc biệt đến kỳ bầu cử tổng thống lần này. Thứ nhất là một phần tư trong số 500.000 người đã bỏ phiếu qua đường bưu điện tại bang Bắc Corolina đã không đi bầu năm 2016. Thứ hai, cuộc bầu cử Quốc Hội giữa kỳ năm 2018 đã thu hút cử tri Mỹ đông chưa từng có kể từ một thế kỷ qua.

Thanh niên dưới 30 tuổi chiếm hơn 20% cử tri Hoa Kỳ, nhưng ít quan tâm đến bầu cử, có thể đi bỏ phiếu kỷ lục trong cuộc bầu cử 2020. Ngày 23/10, hãng tin Pháp AFP trích một thăm dò của đại học Harvard, cho thấy 63% cử tri Mỹ từ 18 đến 29 tuổi có ý định đi bầu tổng thống năm 2020, cao hơn 47% năm 2016. Trong số này, 60% ủng hộ ứng viên đảng Dân Chủ, trong khi chỉ có 49% ủng hộ bà Hillary Clinton cách đây 4 năm. Nếu tham gia đông đảo, họ có thể giúp ứng viên đảng Dân Chủ giành chiến thắng ở một số bang chủ đạo như Pennylvania, Michigan hay Arizona.

Hố sâu chia rẽ cử tri Hoa Kỳ cũng là một lý do thúc đẩy họ đi bỏ phiếu. « Cả hai đảng đều cho rằng thách thức của cuộc bầu cử lần này rất lớn và họ nhiệt tình đi bỏ phiếu, không chỉ bầu ra tổng thống, mà còn để kiểm soát Thượng Viện » (hiện do đảng Cộng Hòa chiếm đa số), theo đánh giá của giáo sư Khoa học Chính trị Matt Levendusky, đại học Pennsylvania, được báo Les Echos (24/10) trích dẫn.

2. Hoa Kỳ bị chia rẽ sâu sắc vì những giá trị riêng của mỗi đảng

Đến mỗi kỳ bầu cử, bản đồ Hoa Kỳ được chia rõ rệt thành hai mầu « đỏ » (đảng Cộng Hòa) và « xanh dương » (đảng Dân Chủ). Theo kết quả thăm dò được đăng ngày 16/10, do AP và Trung tâm Nghiên cứu các vấn đề công NORC (NORC Center for Public Affairs Research) thực hiện, 85% cử tri ghi danh cho rằng người Mỹ bị chia rẽ sâu sắc vì những giá trị của họ ; chỉ có 15% cho rằng nền dân chủ Mỹ vẫn rất ổn hoặc cực ổn. Vẫn theo cuộc thăm dò trên, 65% (trong đó có 1/4 là cử tri ủng hộ tổng thống đương nhiệm) khẳng định sự chia rẽ này có lẽ sẽ thêm trầm trọng trong trường hợp ông Trump tái đắc cử.

Chương trình Cap Amériques (15/10) của đài France 24 nhận định cử tri của mỗi đảng ngày càng có khuynh hướng cực đoan hóa trong ý tưởng của họ. Có khoảng 10 chủ đề khiến hai bên không thể « nhìn mặt nhau » : nhập cư, bảo hiểm, đặc biệt là về quyền phá thai. Ngoài ra, một số chủ đề mâu thuẫn khác, được nêu trong thăm dò của AP, gồm an toàn cho bản thân trong giai đoạn đại dịch (60% cử tri Dân Chủ lo gia đình có người bị nhiễm Covid-19, phía đảng Cộng Hòa là 20% và hơn một nửa cử tri Cộng Hòa không lo về Covid-19), giá trị của sự đa dạng và sức khỏe của nền dân chủ Mỹ.

3. Joe Biden quyên được số tiền kỷ lục trong hai tháng 08-09/2020

Chiến dịch vận động tranh cử của hai ứng viên tổng thống Mỹ 2020, cũng như cho cuộc bầu cử bán phần Quốc Hội, có thể lập kỷ lục 11 tỉ đô la, gần gấp đôi số tiền 6,5 tỉ đô la cho các cuộc bầu cử năm 2016 : Tổng chi của đảng Dân Chủ chiếm 54%, đảng Cộng Hòa là 39% và 7% còn lại là của các « ứng viên nhỏ ».

Số tiền gây quỹ hàng tháng của ứng viên đảng Dân Chủ đã lập kỷ lục mới : 383 triệu đô la cho tháng 09/2020, phá vỡ mức 365,4 triệu đô la vào tháng 08 và bỏ xa mức cao nhất 200 triệu đô la của ông Barack Obama vào tháng 09/2008. Kỷ lục này có được là nhờ số tiền quyên góp ồ ạt sau cuộc tranh luận truyền hình đầu tiên và sự kiện thẩm phán Tòa Án Tối Cáo Ruth Bader Ginsburg qua đời. Phía đương kim tổng thống nhận được 247,8 triệu đô la vào tháng 09/2020.

Phụ nữ quyên góp nhiều hơn (gần 1,7 tỉ đô la thay vì 1 tỉ đô la vào năm 2016). Số « người quyên góp ít », dưới 200 đô la, cũng đông hơn, chiếm 22% tổng số tiền quyên góp, so với 14% vào năm 2016.

Ứng viên đảng Dân Chủ Joe Biden cũng là người chi mạnh tay nhất cho các chiến dịch quảng cáo. Về phía chủ nhân Nhà Trắng, ông Donald Trump muốn đích thân đến vận động tại các bang chủ chốt (Iowa, Ohio, Minnesota, Wisconsin và Pennsylvania), đầu tư quảng cáo trên truyền hình ở các bang miền nam (Sun Belt), như Florida, Georgia nhưng giảm ngân sách ở những bang thành trì của đảng Cộng Hòa vì « quảng cáo trên truyền hình ở những bang mà chúng tôi sẽ thắng thì chẳng có ý nghĩa gì cả », theo nhận định với AFP của bà Samantha Zager, một phát ngôn viên của đội ngũ vận động tranh cử của tổng thống Trump.

4. Người dân Mỹ đổ xô đi mua súng

Người dân Mỹ lập kho vũ khí, đạn dược do lo ngại thay đổi sau ngày bầu cử tổng thống Mỹ. Số đơn yêu cầu kiểm tra lý lịch người mua vũ khí (bắt buộc đối với các cửa hàng bán vũ khí) đã đạt con số kỷ lục 3,9 triệu vào tháng 06/2020, trong khi mức trung bình trong năm 2019 là 2,3 triệu đơn. Các nhà sản xuất thậm chí không thể cung ứng đủ nhu cầu, ngày càng lớn từ tháng 02/2020, khiến xảy ra tình trạng khan hiếm và giá bán tăng vọt.

Theo một chủ cửa hàng bán vũ khí, trả lời AFP, người mua ở đủ loại tuổi, từ 18 đến 80, sống ở nông thôn hay thành thị, từ tài xế xe chở rác đến nhân viên văn phòng. Có ba lý do giải thích cho nhu cầu vũ trang này : lo ngại về nguy cơ bùng phát tình trạng tội phạm vì dịch Covid-19, tình trạng bạo động trong các cuộc biểu tình chống phân biệt chủng tộc và nguy cơ thay đổi về sở hữu vũ khí sau cuộc bầu cử tổng thống nếu tân chủ nhân Nhà Trắng thuộc đảng Dân Chủ. Năm 2016, hai tháng trước cuộc bầu cử tổng thống giữa Donald Trump và Hillary Clinton, số vũ khí bán ra đã tăng 17-18% so với cùng kỳ năm 2015.

(Tổng hợp từ AFP, France 24, LCI, Les Echos, News-24, Huffington Post)