Hội kiến Mã – Tập : Dư luận Đài Loan phân hóa dữ dội

Cuộc hội kiến lịch sử bất ngờ giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Đài Loan Mã Anh Cửu tại Singapore gây những phản ứng hết sức trái ngược trong xã hội Đài Loan. Nếu như một bên cho cuộc gặp này là một bước đi « hướng đến bình thường hóa » quan hệ Trung – Đài, thì đối với bên kia, việc Tổng thống Đài Loan chìa bàn tay ra với Chủ tịch Trung Quốc chỉ là một động thái nhằm cứu vãn uy tín của Quốc dân đảng đang xuống rất thấp, gần ba tháng trước cuộc bầu cử Tổng thống Đài Loan.

Biều tình ngày 06/11/2015 phản đối cuộc gặp giữa tổng thống Đài Loan với Chủ tịch Trung Quốc. Reuters

Tại Đài Loan, người ta gọi phe ủng hộ việc xích gần lại Trung Quốc là phe « màu Lam », còn phe phản đối là « màu Lục ». Quốc dân đảng của Tổng thống Mã Anh Cửu là lực lượng chủ yếu của phe màu Lam, trong khi đó đảng Dân tiến đối lập thuộc phe màu Lục. Theo nhà chính trị học Wang Yeh Lih, « những người màu Lam ủng hộ thượng đỉnh, còn màu Lục tất nhiên là chống lại. (…) Tại Đài Loan chưa bao giờ có một đồng thuận về việc này ».

Sự đối kháng còn đi xa hơn. Về phía phe màu Lam, có cánh Lam sẫm ủng hộ thống nhất với Trung Quốc, trong khi đó, về phía màu Lục, có Lục sẫm muốn Đài Loan tuyên bố độc lập, một quyết định có thể dẫn đến phản ứng quân sự của Trung Quốc, bởi Bắc Kinh luôn luôn khẳng định Đài Loan là một tỉnh phản loạn, cần được lấy lại, hoặc theo cách hòa bình, hoặc dùng vũ lực.

Phe màu Lam chờ đợi từ lâu và hy vọng rất nhiều từ thượng đỉnh này. Kể từ khi đắc cử năm 2008, Tổng thống Đài Loan Mã Anh Cửu đã là người kiến tạo chính sách xích gần lại từ từ với Trung Quốc, đặc biệt với việc mở lại các đường bay trực tiếp, nhiều thỏa thuận hợp tác kinh tế. Thượng đỉnh này như vậy được coi là một sự thừa nhận chính trị đối với nỗ lực của ông Mã trong suốt bảy năm. Tổng thống Đài Loan tuyên bố : « Cuộc gặp thượng đỉnh này không nhằm mục đích tranh cử, mà hướng đến lợi ích của các thế hệ tương lai ».

Trong khi đó, lãnh đạo đảng đối lập Dân Tiến, bà Thái Anh Văn, tuyên bố : thượng đỉnh Mã – Tập hủy hoại nền dân chủ Đài Loan. Phát ngôn viên của tổ chức Liên hiệp Đài Loan vì đoàn kết, một trong các phong trào đòi độc lập, nghi ngờ là sẽ có một thỏa thuận bí mật giữa lãnh đạo hai bên trong thượng đỉnh tại Singapore, cho dù chính quyền Đài Loan tuyên bố cuộc hội kiến sẽ không có tuyên bố chung hay bất cứ thỏa thuận nào. Nhiều người đặt câu hỏi về lý do nào đã khiến Bắc Kinh chấp nhận một cuộc gặp giữa Chủ tịch Trung Quốc với Tổng thống Đài Loan vào thời điểm này.

Theo giáo sư ngành chính trị học tại Đại học Báp-tít Hồng Kông, ông Jean-Pierre Cabestan, mục tiêu của cuộc hội kiến này về phía ông Mã Anh Cửu là để hậu thuẫn tối đa cho ứng cử viên Tổng thống Quốc dân đảng Chu Lập Luân (Eric Chu). Kể từ khi lên cầm quyền, ông Mã Anh Cửu chủ trương thuyết phục cử tri đi theo quan điểm : thực dụng trong quan hệ với Trung Quốc sẽ khiến Đài Loan được thịnh vượng.

Theo ghi nhận của nhiều nhà quan sát, trong bối cảnh tăng trưởng và lương bổng tại Đài Loan chững lại, nhiều người Đài Loan cho rằng quan hệ chặt chẽ với Trung Quốc chỉ có lợi cho các tập đoàn kinh tế lớn.

Mọi người sẽ « cảm thấy khó chịu », đó là nhận định của nhà chính trị học Nathan Batto, Viện khoa học chính trị thuộc Viện hàn lâm Khoa học Academia Sinica, Đài Loan. Nhà chính trị học Jean-Pierre Cabestan dự báo : cuộc hội kiến lịch sử rất có thể sẽ « phản tác dụng », khiến có thêm nhiều cử tri Đài Loan chống lại Quốc dân đảng, ông Chu Lập Luân và Trung Quốc, chống lại một can thiệp sâu hơn của Trung Quốc vào công việc nội bộ của Đài Loan và vào tiến trình chính trị dân chủ của hòn đảo.