Brexit : Khó khăn của đảng Bảo Thủ nếu chỉ được đa số sát sao ở Hạ Viện

Ngày 12/12/2019, 46 triệu cử tri Anh Quốc được kêu gọi đi bầu cử Quốc Hội. Theo thăm dò ý kiến, đảng Bảo Thủ của thủ tướng Boris Johnson đang dẫn đầu về ý định bỏ phiếu, nhưng khoảng cách với Công Đảng ngày càng bị rút ngắn.

Thủ tướng Anh Boris Johnson, ngày 08/12/2019. AFP/Ben STANSALL

Nếu kịch bản này xảy ra, thủ tướng Boris Johnson và đảng Bảo Thủ gặp những khó khăn gì việc tiến hành Brexit ?

RFI tiếng việt đặt câu hỏi với luật sư Hoàng Đức Thắng tại Luân Đôn.

07:15

PV. Luật sư Hoàng Đức Thắng_Luân Đôn

RFI : Kết quả thăm dò gần đây của viện YouGov dự đoán đảng Bảo Thủ sẽ về đầu với số phiếu khá sát sao. Kết quả này có khả tín không ? Liệu có những yếu tố nào có thể làm đảo ngược cán cân so với kết quả thăm dò không ?

Mọi kết quả đánh giá, thăm dò chỉ đều có ý nghĩa tương đối. Trên thực tế, khó có thể dựa vào những kết quả thăm dò này, trừ trường hợp cán cân quá chênh lệch. Nếu chúng ta nhớ đến kết quả thăm dò lần trước, kết quả đó không cho rằng phe ủng hộ Brexit sẽ thắng cuộc với biên độ lên tới hơn 4%, tức là cũng tương đối lớn.

Trong trường hợp này, khó có thể nói rằng đảng Bảo Thủ sẽ thắng, mặc dù tất cả những diễn biến và thăm dò gần đây đều cho thấy rằng đảng Bảo Thủ có thể giành được đa số phiếu ở mức tối thiểu, dự kiến là từ 5 đến 10 người trên mức quá bán. Còn những yếu tố nào có thể ảnh hưởng tới kết quả cuối cùng ? Thực ra có rất là nhiều, nhưng tôi chỉ nêu ra ba điều.

Thứ nhất, vì đây là cuộc bầu cử Quốc Hội, chứ không phải là trưng cầu dân ý, cho nên bầu cử Quốc Hội ăn theo từng khu vực. Nếu cử tri của từng đảng một sống tập trung nhiều ở khu vực nào, thì khu vực đó được coi là « vùng an toàn », tức là ở vùng đó, chắc chắn ứng viên của đảng đó sẽ thắng.

Nhưng ở những vùng khác, nơi số cử tri tản mát hơn và không có một đa số phiếu rõ rệt cho từng đảng nào, thì đó là những khu vực mà những vận động cuối cùng có thể mang lại một sự thay đổi nhất định và từ đó, có thể ảnh hưởng tới ranh giới bỏ phiếu của các đảng.

Yếu tố thứ hai, trong vài ngày gần đây, người ta hay nói đến việc công bố thêm nhiều số liệu về kinh tế, có cả chuyện bới móc đời tư của các ứng cử viên. Những chuyện đó cũng có thể ảnh hưởng nhưng chỉ ở mức độ tương đối nhỏ, nhất định đối với tâm lý của cử tri trong vấn đề này.

Thứ ba cũng cần xét tới một yếu tố hơi độc đáo, đó là thời tiết của ngày hôm nay như thế nào. Nếu thời tiết hôm nay tốt, số lượng cử tri đi bầu sẽ cao hơn, còn nếu có mưa bão, giông, lốc…, số lượng cử tri ở nhà sẽ cao hơn. Và phải nói rằng, đối với dân châu Âu, cả Anh cũng như Pháp, thông thường chúng ta biết là có khoảng 1/4 cử tri sẽ không đi bầu cử vì họ cho rằng đảng nào lên cầm quyền thì cũng thế, không đáng mất công để họ đi bầu.

Trong trường hợp đảng Bảo Thủ giành được đa số phiếu, thủ tướng Boris Johnson sẽ còn phải đối mặt với những thách thức nào khác, vì ông hứa là có đa số ở Quốc Hội thì ông sẽ tiến hành Brexit ?

Câu hỏi này rất là rộng bởi vì khi nói đến khó khăn trong quá trình cầm quyền của các đảng phái ở châu Âu, thì rất là lớn. Riêng chính trường Anh còn phức tạp hơn một chút. Tính tự tôn và tự lập của các đại biểu dân cử Anh rất là cao. Và họ coi nghề nghiệp chính trị không phải là một nghề nghiệp mang tính chất để mà có thu nhập, kiếm sống, mà đó là một cách thể hiện cái tôi của mình. Cho nên họ sẵn sàng bỏ đảng của mình, giống như các bộ trưởng từ chức nếu cảm thấy không hài lòng hoặc không cùng quan điểm với giới chức lãnh đạo.

Nên trong hàng ngũ của các đảng lớn, bất kể đảng nào, luôn luôn có một số đảng viên được bầu lên nhưng lại sẵn sàng « rebell », tức là sẵn sàng phản loạn, đi ngược lại cương lĩnh của đảng, sẵn sàng bị gạch tên khỏi danh sách đảng viên, là chuyện luôn luôn có.

Trong trường hợp này, nếu ông Boris Johnson muốn thực sự có một con số an toàn nhất cho mình để thông qua các quyết định, các đạo luật theo định hướng của đảng Bảo Thủ, thì ông cần phải có một số lượng, tôi tạm gọi là số lượng « dự bị » hay là « dự phòng », phòng trường hợp có nhiều thành viên Quốc Hội thuộc đảng của mình không tuân theo quy định của đảng. Tôi nghĩ rằng ông cần tối thiểu 10% « dự phòng » như vậy, dựa trên số quá bán thì mới dễ dàng cho ông để thông qua các quy định.

Trong trường hợp ông chỉ có số « dự phòng » ở mức tối thiểu, tức là khoảng 5-6 đại biểu, mức đó thực sự không chắc chắn và trong nhiều trường hợp sẽ gây khó khăn cho ông Johnson trong việc thông qua những quyết định khác.

Chúng ta nhớ là trong quá trình bỏ phiếu Brexit vừa rồi và những đạo luật khác, đã từng có gần 30 đại biểu của đảng Bảo Thủ ở Hạ Viện vào thời điểm cao nhất, còn vào thời điểm khác, có khoảng 21 người, đã đưa ra quyết định ngược lại với cương lĩnh của đảng, mặc dù đảng tuyên bố thẳng người nào bỏ phiếu chống lại đảng trong trường hợp này thì sẽ bị loại tên khỏi danh sách của đảng, nhưng họ vẫn làm như vậy, trong đó có cả những vì mới cấp tiến và những vị lâu đời, được cho là « công thần » của đảng.

Nguy cơ thứ hai là sự liên kết của các đảng đối lập trong trường hợp đảng Bảo Thủ không giành được đa số phiếu, hoặc chỉ giành được đa số phiếu ở mức tối thiểu, cộng với một số nhỏ phản loạn ở trong nội bộ của đảng Bảo Thủ, thì có thể gây ra một thời kỳ bất ổn lâu dài trong tương lai sắp tới. Bởi vì, sau quá trình Brexit này, cứ cho là Brexit thành công nữa, thì sau vấn đề này, sẽ còn là quá trình đàm phán gam go trong thời gian tới, trong đó có việc phải thương lượng, thỏa thuận những gói nhượng bộ về kinh tế giữa hai bên. Đây cũng sẽ là thời điểm để các đảng đối lập xoáy vào, họ tìm mọi cách tấn công đảng cầm quyền, bất kể là đảng Bảo Thủ hay Công Đảng. Và các khó khăn sắp tới sẽ rất dồn dập đối với đảng cầm quyền.

Vậy Công Đảng có thể đóng được vai trò gì trong Quốc Hội sắp tới và trong tiến trình Brexit ?

Tương tự như chính trường Mỹ, tại Anh Quốc, có hai đảng đối lập chính, là đảng Bảo Thủ và Công đảng, cho nên dù Công đảng sắp tới có thất bại ở mức độ nào, họ vẫn là đảng đối lập trong Quốc Hội. Và quý vị biết đấy, đảng đối lập trong xã hội ở Anh Quốc không đơn giản chỉ là bên thua cuộc trong các cuộc bầu cử mà ở đây người ta còn dùng từ shadow, tức là cái bóng. Đây là một cơ chế giám sát về mặt chính trị, giám sát về mặt quyền lực một cách trực tiếp đối với lực lượng cầm quyền.

Tôi nói thế này để chị hiểu. Tại các bộ ngành của Anh Quốc, không đối diện trực tiếp nhưng chếch khoảng 2-3m với phòng với bộ trưởng, là văn phòng của bộ trưởng của phe đối lập, hay là người mà trong trường hợp đảng đối lập lên cầm quyền thì sẽ trở thành bộ trưởng của bộ đó. Và người đó, cùng với, tất nhiên là ít thôi, khoảng 5-6 người kiểm định, ngồi trong văn phòng đó, gần như thẳng đối diện với cửa phòng của ông bộ trưởng cầm quyền hiện nay. Như vậy, vai trò của họ ở đây đã được hệ thống chính trị ở đây nhìn nhận như là sẵn sàng tiếp quản chính quyền nếu như là cơ cấu quyền lực đổi chiều. Vai trò như thế cho phép họ giám sát gần như đến mức tối đa hoạt động của bộ đó.

Tôi muốn nói là đảng đối lập ở đây có vai trò giám sát rất lớn trong quyền lực của xã hội. Cũng như chị nhớ rằng vào ngày thứ Tư hàng tuần, đây không phải là một thông lệ mà là luật quy định rằng cứ vào thứ Tư hàng tuần thì có 3 giờ chất vấn thủ tướng đảng cầm quyền. Và trong thời gian đó, chính người đứng đầu đảng đối lập sẽ là người chất vấn thủ tướng cầm quyền trong ba giờ liên tục về các vấn đề đang xảy ra hàng ngày trên lãnh thổ của Anh Quốc và trong phạm vi hoạt động của chính phủ hiện nay.

Điều đó cho thấy là lãnh đạo của đảng đối lập được yêu cầu là phải đi sâu bám sát và ở một tư thế sẵn sàng chuyển sang quyền lực khi mà có thay đổi trong cơ cấu lựa chọn của người dân. Như thế, tôi muốn nói rằng vai trò của đảng đối lập ở đây là rất lớn và là điều mơ ước của nhiều chính đảng chứ không đơn giản là vì họ thua mà họ thành đảng đối lập.

RFI tiếng Việt xin cảm ơn luật sư Hoàng Đức Thắng tại Luân Đôn!