Lá bài quân sự của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ ở biên giới Syria

Thực hiện lời đe dọa của tổng thống Recep Erdogan, từ ngày 20/01/2018, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ tấn công vào Afrin, do lực lượng Kurdistan-Syria kiểm soát. Hành động quân sự này, được Matxcơva bật đèn xanh, xác nhận một bước tiến mới trong quan hệ hợp tác Nga-Thổ sau khi Daech thảm bại. Công luận Thổ Nhĩ Kỳ kẻ theo người chống.

Tổng thống Recep Erdogan phát biểu trước đám đông ủng hộ tại Usak, Thổ Nhĩ Kỳ, ngày 20/01/2018. Kayhan Ozer/Presidential Palace/REUTERS

Sau một tuần lễ đe dọa, cảnh cáo, Thổ Nhĩ Kỳ mở chiến dịch « cành olive » với mục tiêu quân sự là chiếm vùng Afrin, ở tây bắc Syria. Với cao điểm cùng tên và địa thế hiểm trở, Afrin do đảng Liên Hiệp Dân Chủ Kurdistan và lực lượng dân quân kiểm soát từ năm 2012, sau khi quân đội Syria rút lui trước đợt tấn công của Daech.

Lý do khiến Ankara nổi giận là thông báo của Washington, ngày 14/01/2018 vừa qua, huấn luyện một lực lượng « an ninh biên giới », 30.000 quân, cho người Kurdistan-Syria mà nòng cốt là chiến binh đã có kinh nghiệm chiến trường sau 5 năm chống cự và đánh bại Daech với sự hỗ trợ của liên quân quốc tế.

Mục tiêu công khai của tổng thống Erdogan là « tiêu diệt » lực lượng võ trang Kurdistan-Syria bị xem là đồng minh « khủng bố » của đảng PKK tại Thổ Nhĩ Kỳ, kiểm soát một vùng biên giới Syria. Thứ hai là đặt Mỹ vào thế khó xử : ai phê bình chiến dịch « cành olive » sẽ trả giá nặng.

Theo hãng thông tấn Anadolu của Thổ Nhĩ Kỳ, Mỹ đã cung cấp cho người Kurdistan-Syria những loại vũ khí tối tân kể cả tên lửa FGM-148 chống xe tăng mà Thổ Nhĩ Kỳ, thành viên của NATO, không có. Yenik Satak, một nhật báo thân chính quyền bình luận : « Cung cấp vũ khí cho khủng bố là hành động tấn công Thổ Nhĩ Kỳ. Quyết định thành lập một lực lượng Kurdistan ở Syria có nguy cơ làm tổn hại quan hệ Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ ».

Tấn công vào lãnh thổ Syria là một quyết định phức tạp, chắc chắn Ankara đã thuyết phục được Matxcơva chấp thuận. Bởi vì trên thực tế, tuy Mỹ sát cánh với lực lượng Kurdistan-Syria ở chiến trường đông và đông-nam chống Daech nhưng Afrin ở tây-bắc là « rừng của cọp Nga ». Không phận Afrin do Nga kiểm soát và Nga có một căn cứ quân sự. Không riêng gì Mỹ, Nga cũng có quan hệ tốt và cung cấp nhiều loại vũ khí cho chiến binh Kurdistan-Syria.

Theo nhà phân tích Ilter Turan, đại học Istanbul, chiến dịch quân sự « cành olive » cho thấy Nga và Thổ Nhĩ Kỳ hợp tác chặt chẽ hơn. Không có sự đồng ý của Nga, Thổ Nhĩ Kỳ không thể oanh kích, pháo kích vào Afrin trong hai ngày qua.

Một công đôi ba việc : Maxcơva và Ankara đều có lợi ?

Matxcơva bật đèn xanh vì ít nhất hai lý do : một là trừng phạt người Kurdistan « chọn đi theo Mỹ » và hai là xoa dịu Ankara đang bất bình chuyện Nga yểm trợ cho quân đội Damas tiến về Idlib « vùng xuống thang căng thẳng », theo một thỏa ước giữa Damas và các tổ chức đối lập trong khuôn khổ các cuộc đàm phán do Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ bảo trợ.

Còn Ankara thì gửi Washington thông điệp bất bình : quan hệ hai bên xấu đi vì Mỹ chọn người Kurdistan làm đồng minh gây tổn hại cho quyền lợi của Thổ.

Khi cho phép Thổ Nhĩ Kỳ tấn công vào Afrin, Nga còn có dụng ý gây chia rẽ nội bộ đồng minh của NATO. Theo bình luận của chuyên gia Thổ Nhĩ Kỳ về an ninh Nihat Ali Ozcan trên báo Libération, Matxcơva muốn chận trước nguy cơ chế độ Bachar al Assad bị đe dọa nếu một ngày kia sắc tộc Kurdistan đủ sức hùng cứ ở phương bắc.

Vấn đề là liệu Thổ Nhĩ Kỳ, với đèn xanh của Nga, có thể thực hiện thành công lá bài vũ lực ? Tổ chức võ trang Kurdistan-Syria một mặt khẳng định không dùng vũ khí Mỹ để tấn công một nước láng giềng, mặt khác cho là tổng thống Erdogan đang « nằm mơ ». Cách nay hai năm, chiến dịch « lá chắn Euphrate », sát biên giới Irak gặp rất nhiều khó khăn. Chiến dịch « cành olive » lần này sẽ ra sao : quân đội Thổ Nhĩ Kỳ bị suy yếu sau đợt thanh trừng hậu đảo chính trong khi đối phương, với 10.000 quân thiện chiến, có lợi thế địa hình ?

Rủi ro

Trên báo mạng T24, nhà trí thức đối lập Hasan Cemal nhận định : trong quá khứ, tổng thống Erdogan luôn sử dụng lá bài quân sự mỗi khi uy tín xuống thấp. Để có thể chiến thắng bầu cử 2019, ông ta đưa Thổ Nhĩ Kỳ vào một cuộc phiêu lưu quân sự mà điểm đến có thể là hỏa ngục.