Thêm một thành trì của chính quyền Obama có thể bị Donald Trump phá hủy : luật tài chính Dodd-Frank nhằm tránh cho Hoa Kỳ và thế giới thảm họa tài chính tương tự như sau biến cố 2008. Theo chuyên gia Nguyễn Xuân Nghĩa, còn quá sớm để cho rằng tân chính quyền Mỹ đang mở ra một cuộc khủng hoảng tài chính mới.
Ngày 03/02/2017, tổng thống Mỹ ký hai sắc lệnh “điều tiết” các hoạt động của ngành tài chính, ngân hàng. Trước ống kính của báo chí, Donald Trump trưng ra rắc lệnh còn chưa ráo mực ông vừa ký và hãnh diện cho rằng “khó có thể đưa ra một quyết định quan trọng hơn”. Trong mắt chủ nhân Nhà Trắng, đạo luật được ban hành tháng 07/2010 mang tên hai dân biểu Mỹ, Chris Dodd và Bernie Frank, “bất lợi cho cả ngành ngân hàng lẫn người tiêu dùng”. Tổng thống Trump cũng khẳng định “sẽ cắt bỏ nhiều điều khoản trong đạo luật Dodd-Frank” vì “nhiều người bạn của ông không thể vay tiền nhà băng để mở công ty ”.
Wall Street hoan nghênh quyết định “cởi trói” cho một lĩnh vực nghẹt thở vì đạo luật “tai hại”. Phe chống đối coi đây là bước đầu để giới tư bản Mỹ lại “chứng nào tật nấy, ỷ thế làm liều”, để rồi lại nảy sinh một cuộc khủng hoảng khác, với sức công phá không kém vụ Lehman Brothers phá sản. Thống đốc Ngân Hàng Trung Ương Châu Âu lo ngại rằng với sắc lệnh của tổng thống Trump, ngành tài chính ngân hàng thế giới sẽ bị thụt lùi. Trong mắt bộ trưởng Tài Chính Thụy Điển - Per Bolund, tổng thống Trump đe dọa “ổn định tài chính” thế giới. Bên cạnh đó là những lời chỉ trích tổng thống Trump “ tạo điều kiện thuận lợi cho những “ người bạn” của ông trong giới tài chính ở Wall Street ”.
Đạo luật Dodd Frank theo đuổi những mục đích nào và sau 7 năm hiện hành có hiệu quả trong mục tiêu là lá chắn ngăn cản giới ngân hàng tài chính Mỹ làm liều hay không ? Sắc lệnh của tổng thống Trump bao gồm những gì và liệu có quá sớm để cho rằng quyết định của chính quyền Washington là tiền đề cho một cuộc khủng hoảng khác trong lúc quốc tế vẫn chưa phục hồi sau vụ ngân hàng Lehman Brothers phá sản ?
Nguyễn Xuân Nghĩa : Trong sắc lệnh ngày 03/02/2017, tổng thống Donald Trump nêu rõ chính sách điều tiết hệ thống tài chính Hoa Kỳ của chính quyền mới, gồm có bảy nguyên tắc căn bản và chỉ thị cho bộ Tài Chính có 120 ngày cùng các cơ quan hữu trách nghiên cứu lại hệ thống luật lệ tài chính hiện hành xem có những gì phát huy hay cản trở các nguyên tắc đó để nêu đề nghị cải sửa.
Dưới con mắt của các chuyên gia tài chính Hoa Kỳ và quốc tế thì dù sắc lệnh không nêu đích danh, đấy là một quyết định liên hệ đến đạo luật mang tên hai dân biểu nghị sĩ bảo trợ là Dodd-Frank mà ông Trump có nhắc tới. Lập tức nhiều nhà quan sát cho rằng chính quyền Trump đang bãi bỏ chính sách kiểm soát ngân hàng và đấy là một sai lầm nghiêm trọng vì gây nguy cơ khủng hoảng tài chánh giống như năm 2007-2008.
Đạo luật Dodd-Frank, một "khúc dồi trường vĩ đại"
Nguyễn Xuân Nghĩa : Sau nạn bể bóng đầu cơ trên thị trường gia cư địa ốc năm 2007, Hoa Kỳ bị khủng hoảng tài chánh năm 2008 với sự sụp đổ của hàng loạt ngân hàng đầu tư và các doanh nghiệp tài chính hàng đầu. Vụ khủng hoảng bùng nổ giữa nạn suy trầm kinh tế khởi sự từ giữa năm 2007 nên gây ra suy trầm toàn cầu, gọi là tổng suy trầm, vào các năm 2008-2009. Ngày nay, thế giới vẫn chưa ra khỏi những khó khăn của vụ đó.
Đắc cử tổng thống cuối năm 2008 với đa số Dân Chủ trong cả hai viện Quốc Hội, ông Obama đã cùng Quốc Hội thảo luận, biểu quyết và ban hành đạo luật Dodd-Frank vào tháng 07/2010. Đạo luật có tên là “Cải cách Wall Street và bảo vệ giới tiêu thụ”, nhưng được gọi theo tên của hai tác giả Dân Chủ khi ấy là nghị sĩ Chris Dodd và dân biểu Barney Frank.
Thật ra, hai nhân vật này bị tai tiếng về tiền bạc liên quan đến hai doanh nghiệp bán công là Fannie May và Freddie Mac đã góp phần gây ra vụ khủng hoảng 2007-2008.
Về bối cảnh thì vụ khủng hoảng ấy có cả chục nguyên nhân gần xa, liên quan tới những quyết định kinh tế tài chính từ mấy chục năm trước và là vấn đề cực kỳ phức tạp. Nhưng trong không khí hốt hoảng chung thời đó, các chính trị gia lại "nhồi" bên trong nhiều mục tiêu khác để kiếm phiếu.
Xưa kia, thủ tướng Đức Otto Bismark từng có câu nói để đời, đại để rằng làm luật cũng bẩn như làm dồi, và nếu đúng như vậy thì đạo luật Dodd -Frank phải là "khúc dồi trường vĩ đại".
Văn kiện dài hơn hai ngàn trang, các điều lệ cần triển khai áp dụng dài đến 16.000 trang và chi phối hầu hết mọi sinh hoạt kinh tế tài chính của Mỹ. Đến nay, tức là hơn sáu năm sau, thì vẫn còn chừng 30% những quy định vẫn chưa được áp dụng vì thiếu luật và thiếu người cho nhiều cơ quan được lập ra cho nhiệm vụ kiểm soát.
Đó là trường hợp khá bất thường, tương tự hệ thống luật lệ ban hành sau Đại khủng hoảng 1929-1933.
Không hiệu quả mà lại có những hiệu ứng phụ
Nguyễn Xuân Nghĩa : Về nội dung, đạo luật có giải quyết được một số yêu cầu như tránh để tái diễn khủng hoảng, nhưng lại gây nhiều vấn đề khác theo quy luật “hậu quả bất lường”, thí dụ như tập trung tài sản vào các ngân hàng lớn nhất trong khi gây trở ngại cho các ngân hàng cộng đồng loại nhỏ, có vốn kinh doanh dưới một tỷ đô la, nên khó tài trợ các tiểu doanh nghiệp ở địa phương bị quá nhiều luật lệ chi phối từ Đạo luật Dodd-Frank.
Mục tiêu căn bản của đạo luật là tăng mức kiểm soát của Nhà Nước để khuyến khích đầu tư và kinh doanh nhằm phát triển kinh tế, mục tiêu đó chưa đạt được. Sau cùng, về pháp chế thì tổng thống phải hợp tác với Quốc Hội để điều chỉnh chứ không dễ gì cởi trói cho các ngân hàng lại làm bậy như thiên hạ báo động.
Luật Dodd-Frank : Một số điều khoản chính đáng, số khác cần được "viết lại"
Nguyễn Xuân Nghĩa : Chúng ta nên hiểu tình trạng luật lệ quá phức tạp của Mỹ, nó không giống như báo chí vẫn tường thuật. Khi viết hay sửa luật, giới dân cử là các chính trị gia cần hậu thuẫn của quần chúng, cử tri hay thành phần doanh nghiệp có lợi, rồi kín đáo "xào nấu" với nhau như "nhồi lạp xưởng".
Sắc lệnh của ông Trump chỉ nêu bảy nguyên tắc cốt lõi để mở màn vận động Lập Pháp và doanh nghiệp, chứ không để hủy bỏ đạo luật đồ sộ này hoặc để phá tan hệ thống kiểm soát như thiên hạ báo động. Nếu xét từ nguyên nhân sâu xa của vụ khủng hoảng 2008 thì một số điều khoản của đạo luật Dodd-Frank có lý do chính đáng và nên duy trì. Trái lại, vì các mục tiêu nào là kiểm soát, nào là bảo vệ giới tiêu thụ bằng một đám công chức lương cao bổng hậu, thì nhiều khoản khác nên được sửa để tiểu doanh nghiệp và ngân hàng địa phương có đất sống.
Một hậu quả bất lường của đạo luật là tập trung tư bản nên nhiều ngân hàng trở thành quá lớn và có thể gây khủng hoảng cho cả hệ thống nếu sụp đổ, rồi nhờ thế lực quá lớn, họ lại “ỷ thế làm liều”, thuật ngữ bảo hiểm là “moral hazard”, là lấy quá nhiều rủi ro trong nghiệp vụ đầu tư vì tin là nếu có gì thì sẽ lại được chính quyền cấp cứu.
Một thí dụ khác là đạo luật Glass-Steagall ban hành từ sau cuộc Đại khủng hoảng 1929 với quy định phân biệt ngân hàng thương mại và ngân hàng đầu tư. Đạo luật này được chính quyền của tổng thống Bill Clinton thu hồi năm 1999, khiến ngân hàng thương mại có thể lấy ký thác của dân chúng đi làm nghiệp vụ đầu tư như ngân hàng đầu tư và gây rủi ro lớn.
Đấy là một trong nhiều nguyên do khủng hoảng năm 2008.
Việc vãn hồi đạo luật Glass-Steagal này khi sửa sai luật Dodd-Frank đang được bàn cãi và dĩ nhiên các đại gia ngân hàng tại Wall Street lẫn các ngân hàng nhỏ hay tiểu doanh thương đều đang vận động cả Hành Pháp lẫn Lập Pháp theo các chiều hướng đối nghịch. Đại gia thì muốn giữ nguyên trạng vì có lợi, tiểu thương thì đòi thay đổi.
Sắc lệnh của ông Trump là tiền đề cho một vụ khủng hoảng khác như 2008 /2009 ?
Nguyễn Xuân Nghĩa : Bên đó khéo lo chuyện bên Mỹ mà chẳng đọc nguyên bản của sắc lệnh. Chính quyền Trump có tham vọng làm một cuộc cách mạng với nhiều thay đổi rợn mình nhưng chẳng phải muốn gì cũng được như chúng ta đang thấy trong nhiều địa hạt khác.
Ông Trump có các đại gia ngân hàng trong dàn cố vấn nhưng lại rất cần cử tri và giới tiểu doanh thương. Vì thế, ông tung ra bảy nguyên tắc căn bản trong sắc lệnh nhằm thuyết phục quần chúng và yêu cầu Bộ Ngân Khố nghiên cứu việc tu sửa luật lệ chính để mở màn cho việc đàm phán sắp tới với Quốc Hội và các hiệp hội ngân hàng lớn, nhỏ.
Bên Quốc Hội, nhiều người cũng muốn sửa luật nhưng không phải ai cũng đồng ý với việc xả cảng và tháo gỡ hệ thống kiểm soát. Mục đích là giản lược bộ máy hành chính để giải phóng đà tăng trưởng kinh tế và tạo ra việc làm, nâng sức cạnh tranh của doanh nghiệp và bắt các cơ quan liên bang có chức năng kiểm soát phải trả lời về trách nhiệm kiểm soát của họ, chứ không thể bắt dân đóng thuế để Nhà Nước lại chuộc nợ cho các đại gia bị nguy cơ sụp đổ. Nói vắn tắt thì trận đánh mới chỉ mở màn và còn kéo dài cả năm. Hoa Kỳ chưa thể phá bỏ hệ thống kiểm soát ngân hàng như thiên hạ lo sợ.
Vào lúc mọi chú ý tập trung vào sắc lệnh ngân hàng của tổng thống Trump, phó chủ tịch Ủy ban tài chính tại Thượng Viện Patrick McHenry gửi thư yêu cầu thống đốc Ngân Hàng Trung Ương Mỹ, Janet Yellen "rút lui" khỏi mọi cuộc đàm phán với quốc tế về việc thực thi công ước Basel. Công ước này liên quan đến vấn đề quản lý vốn thanh khoản của các ngân hàng.
Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí
Đăng ký