CPI họp Đại hội đồng, trong lúc nhiều nước châu Phi rút

Bắt đầu từ hôm nay, 16/11/2016 đến ngày 24/11, Tòa Án Hình Sự Quốc Tế (CPI) họp Đại hội đồng lần thứ 15 tại La Haye. Phiên họp năm nay diễn ra trong bối cảnh 3 nước châu Phi Burundi, Nam Phi và Gambia vừa thông báo rút khỏi Quy chế Roma, tức văn kiện thành lập Tòa án, có hiệu lực từ năm 2003.

Lối vào Tòa Án Hình Sự Quốc Tế (ICC/CPI) tại La Haye, Hà Lan. Ảnh chụp ngày 03/03/2011. REUTERS/Jerry Lampen

Theo thường lệ, phiên họp hàng năm này là dịp để CPI tổng kết lại các hoạt động, tính toán ngân sách và phác thảo các hoạt động trong năm tới, nhưng phiên họp năm nay diễn ra trong không khí đặc biệt, khi có đến 3 nước vừa thông báo rút khỏi CPI. Bên cạnh đó, nhìn chung là, trong khi các nước nhỏ tham gia CPI tích cực, thì các nước lớn như Nga, Trung Quốc và Hoa Kỳ vẫn đứng ngoài thẩm quyền xét xử của Tòa Án Quốc Tế. Một lý do khiến nhiều nước né CPI là, một khi tham gia ký và phê chuẩn Quy chế này, nước đó sẽ được đặt dưới thẩm quyền tư pháp của Tòa Án Hình Sự Quốc Tế.

Thông tín viên Pierre Bénazet tại La Haye cho biết thêm :

"Cũng như Nga và Trung Quốc, Hoa Kỳ vẫn từ chối ký vào Quy chế Roma, theo đó họ sẽ bị đặt dưới thẩm quyền xét xử của Tòa Án Hình Sự Quốc Tế (CPI). Theo các nhà bình luận, phần lớn lý do là để giúp các quân nhân của họ thường có mặt ở khắp thế giới, vẫn có thể nằm dưới thẩm quyền xét xử của tư pháp Mỹ, nếu bị truy tố. Như vậy trên lý thuyết, CPI không thể xét xử các nhân viên Mỹ.

Trước hết, ta có thể nhấn mạnh là việc viện dẫn tội ác chiến tranh trong các báo cáo của CPI cũng nhằm vào quân đội chính phủ Afghanistan và Taliban. Những đối tượng này có thể bị đưa ra tòa xét xử. Tội ác chiến tranh cũng được nhắc tới trong trường hợp các vụ bắt giữ người bí mật của CIA tại Litva, Ba Lan hay Rumani. Ba nước này đã ký vào Quy chế của Tòa Án, vì thế họ có thể bị khởi tố.

Cũng có thể bà chưởng lý Fatou Bom Bensouda đang tìm cách chứng minh với chính phủ các nước châu Phi rằng CPI không phải là cơ quan tư pháp theo kiểu « thực dân mới », trong khi mà ba nước châu Phi do Gambia khởi xướng vừa thông báo rút khỏi Tòa Án Hình Sự Quốc Tế".