Hoa Kỳ dự kiến mở một mặt trận chống Daech tại Libya

Bị đẩy lùi tại Syria và Irak, tổ chức thánh chiến Nhà nước Hồi giáo (Daech, hay IS) tìm đường bành trướng sang nhiều khu vực châu Á và châu Phi. Quốc gia Bắc Phi Libya, từ nhiều tháng nay đang trở thành mục tiêu chinh phục của Daech. Các cường quốc phương Tây theo dõi sát các biến động tại Libya, nhưng chưa quyết định can thiệp, do quốc gia này thiếu một chính quyền thống nhất được quốc tế công nhận. Trong ít ngày gần đây nhiều dấu hiệu cho thấy Hoa Kỳ đang chuẩn bị cho một cuộc can thiệp quân sự.

Khói bốc lên từ một kho dầu bị oanh kích tại Ras Lanuf, Libya ngày 23/01/2016. REUTERS/Stringer

Hôm qua 29/01/2016 Nhà Trắng cho hay, trong cuộc họp của Hội Đồng An Ninh Quốc Gia, tổng thống Barack Obama ra chỉ thị cho các cố vấn « tiếp tục các nỗ lực … hậu thuẫn cho các chiến dịch chống khủng bố tại Libya ». Theo một giới chức cao cấp Bộ Quốc phòng Mỹ, được AFP dẫn lời, « cần hành động trước khi nước này trở thành một pháo đài » của quân thánh chiến, Hoa Kỳ không thể để cho Libya trở thành « một Irak hay Syria ». Cũng theo giới chức nói trên, Washington đang chuẩn bị nhiều khả năng can thiệp quân sự, từ không kích cho đến tham gia vào một chiến dịch được Liên Hiệp Quốc bảo trợ. Trong nhiều tháng gần đây, Hoa Kỳ đã cử nhiều đơn vị đặc nhiệm tới Libya để nắm tình hình tại chỗ, và bắt liên lạc với các lực lượng địa phương Libya.

Không khí tại Libya đang ngày một căng thẳng. Lợi dụng hỗn loạn tại Libya, Daech đã kiểm soát được Syrte - thành phố cách thủ đô Tripoli 450 km về phía đông, từ vài tháng nay. Và kể từ ngày 4 tháng Giêng, với khoảng 3.000 chiến binh, Daech đã tiến hành nhiều cuộc tấn công nhắm vào các cảng và trạm tiếp dầu ven biển, đặc biệt tại Ras Lanouf và Al Sedra, thủ phủ dầu mỏ của Libya. Theo bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter, Daech đã lập nhiều trại huấn luyện tại quốc gia này, để thu hút nhiều chiến binh nước ngoài, như đã làm tại Irak và Syria những năm gần đây.

Sở dĩ Hoa Kỳ cũng như các đồng minh phương Tây, đặc biệt là Pháp, Ý, còn do dự chưa can thiệp quân sự tại Libya là do một chính phủ đoàn kết dân tộc chưa chính thức ra đời, như yêu cầu của Liên Hiệp Quốc. Cần phải có một giải pháp chính trị trước khi có một giải pháp quân sự : Theo một người phát ngôn của Bộ Quốc phòng Mỹ, « Libya cần một chính phủ đoàn kết quốc gia để có thể phối hợp với cộng đồng quốc tế ».

Các thương lượng cho việc lập một chính phủ như vậy là hết sức khó khăn. Điều này phải được sự đồng thuận trước hết của hai Nghị viện. Libya có hai Nghị viện với hai chính phủ, một ở miền đông, một ở miền tây, thành lập kể từ năm 2014. Mỗi phe được sự hậu thuẫn của một số nhóm vũ trang, và nhiều chiến binh nổi dậy từng lật đổ chế độ của đại tá Kadhafi năm 2011. Bế tắc chính trị tại Libya để lại nhiều khoảng trống quyền lực khiến tổ chức Nhà nước Hồi giáo dễ dàng tìm được chỗ đứng.

Đầu tuần này, Nghị viện Libya - có trụ sở tại miền đông nước này, định chế duy nhất được quốc tế công nhận – đã bác bỏ đề nghị thành lập chính phủ liên hiệp. Ông Fayez El Sarraj, thủ tướng Libya trên danh nghĩa, thể theo một thỏa thuận ký kết dưới sự bảo trợ của Liên Hiệp Quốc, vừa cam kết sẽ đưa ra một danh sách thành phần chính phủ mới, từ đây đến cuối tuần tới.

Liên quân có thể can thiệp trước khi lập được chính phủ liên hiệp

Trước tình trạng bất định này, có khả năng các cường quốc phương Tây sẽ phải quyết định ra tay sớm. Theo các nhà quan sát, cho dù rất muốn tham gia, Hoa Kỳ dường như không muốn đảm nhiệm vị trí đứng đầu cuộc can thiệp tại Libya, do đã ở tuyến đầu trong hai chiến dịch tại Irak và Syria.

Lãnh đạo liên quân sắp tới – bao gồm trước hết là Hoa Kỳ, Pháp, Anh - rất có thể sẽ do nước Ý dẫn đầu. Ý là một trong những quốc gia châu Âu chịu ảnh hưởng trực tiếp nhất do khủng hoảng Libya.

Theo bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, Ý cho biết sẵn sàng đứng đầu liên quân. Hôm thứ Năm 28/01, bộ trưởng Quốc phòng Ý Roberta Pinotti thông báo, cuộc họp bộ trưởng Quốc phòng các nước trụ cột của liên quân chống Daech tại Paris tuần trước đã đạt được một « thỏa thuận hoàn toàn » trong việc cam kết hậu thuẫn cho một chính quyền Libya thống nhất. Lãnh đạo Quốc phòng Ý nói rõ, các cường quốc đang chuẩn bị cho can thiệp quân sự chống Daech, cho dù chính quyền thống nhất chưa ra đời trong thời gian trước mắt.

Ngày 02/02 tới, ngoại trưởng Mỹ John Kerry sẽ công du Roma để hội kiến với các đồng nhiệm châu Âu. Ngày 08/02, tổng thống Obama sẽ tiếp đồng nhiệm Ý tại Nhà Trắng. Vấn đề đối với các nước có ý định tham gia liên quân chống Daech tại Libya là tránh một can thiệp thiếu phối hợp.