Oscar cho "Citizenfour " : Vinh dự tối cao cho những người bất khuất

Như vậy là giải Oscar 2015 trong thể loại phim tài liệu đã được trao vào tối hôm qua, 22/02/2015 cho bộ phim Citizenfour nói về cựu nhân viên tình báo Mỹ Edward Snowden, và tiết lộ động trời về các hoạt động mờ ám của Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ NSA. Giải điện ảnh cao quý nhất này là vinh dự mới nhất dành cho các nhà báo đã dũng cảm tiếp tục làm việc với Snowden vì quyền tự do thông tin, bất chấp sức ép cực kỳ dữ dội của chính quyền Mỹ.

Đoàn làm phim "Citizenfour" nhận giải thưởng Oscar cho bộ phim tài liệu hay nhất. REUTERS/Lucy Nicholson

Theo ghi nhận của hãng tin Pháp AFP, việc tuyên bố bộ phim Citizenfour đoạt giải Oscar là một trong những đỉnh cao của buổi lễ trao giải hôm qua. Nữ đạo diễn kiêm giám chế của bộ phim Laura Poitras cùng với nhà báo Glenn Greenwald, một tác nhân quan trọng trong vụ Snowden, đã cùng nhau lên bục nhận giải.

Phát biểu với cử tọa, Laura Poitras khẳng định : « Những tiết lộ của Edward Snowden đã vạch trần các mối đe dọa không chỉ đối với đời tư của chúng ta, mà còn đối với nền dân chủ. Các quyết định có ảnh hưởng lớn nhất đến cuộc sống của chúng ta đã được thực hiện trong sự bí mật dày đặc nhất ».

Ngay sau khi kết quả được công bố, từ nơi anh đang sống lưu vong tại Nga, Edward Snowden đã nhận định : « Tôi hy vọng là giải thưởng này sẽ khuyến khích nhiều người đi xem phim và các khán giả sẽ tâm đắc với thông điệp của bộ phim : Nếu sát cánh bên nhau, người dân bình thường có thể thay đổi thế giới ».

Tựa của bộ phim rất có ý nghĩa : Citizenfour – dịch nôm na là « Công dân thứ tư » - nên được hiểu là công dân hành xử đệ tứ quyền, tiếng Pháp là « Quatrième pouvoir », chỉ quyền thông tin của giới báo chí và truyền thông, thường được xem là đối trọng với ba quyền lực truyền thống là hành pháp, lập pháp và tư pháp. 

Khởi điểm của bộ phim tài liệu là một khách sạn ở Hồng Kông vào tháng Sáu năm 2013. Khi nhận lời mời đến gặp của Edward Snowden, nữ đạo diễn Laura Poitras, và hai ký giả Glenn Greenwald và Ewen MacAskill của tờ báo Anh The Guardian đều không ngờ rằng họ sẽ là những người làm rúng động thế giới. Chính ở bên trong căn phòng khách sạn nơi Snowden ở mà nhà nữ đạo diễn, trong nhiều ngày ròng rã, đã ghi lại trên phim những khoảnh khắc đặc biệt của chàng thanh niên Snowden khi nhân vật này, bằng những tiết lộ của mình đã trở thành nổi tiếng trên thế giới. 

Trước ống kính của Laura Poitras, cựu nhân viên của Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ cho biết chi tiết về cách thức chính quyền Mỹ bí mật theo dõi các thông tin liên lạc trên thế giới, kể cả tại Hoa Kỳ, với hàng ngàn tài liệu để chứng minh điều đó. Những tiết lộ đã ngay lập tức gây chấn động hành tinh, và biến Laura Poitras và Glenn Greenwald thành những người nổi tiếng trên thế giới nhưng lại bị các chính quyền Mỹ và Anh căm giận.

Từ sau khi được hoàn thành vào năm ngoái, Citizenfour đã gây được nhiều tiếng vang trên thế giới. Trước khi đoạt giải Oscar, bộ phim này đã giành được giải Bafta (tức là giải Oscar của Anh Quốc), nhiều giải thưởng khác tại Mỹ, trong đó có giải Directors Guild of America, Giải của Hiệp hội Quốc gia các nhà phê bình phim và giải Spirit Award giành cho các bộ phim độc lập. Riêng hai tờ báo The Guardian của Anh và Washington Post của Mỹ thì đã chia sẻ một giải thưởng Pulitzer, giải cao quý nhất của báo giới, trong lúc Glenn Greenwald cũng được trao giải thưởng uy tín George Polk trong thể loại an ninh quốc gia.

Cộng tác với Snowden, một người bị chính quyền Mỹ chính thức truy tố về tội làm gián điệp chắc chắn không phải là một điều dễ dàng, và sức ép trong thời gian qua trên các nhà báo, nhà điện ảnh có liên quan không phải là không có, nhưng rõ ràng là họ không chịu khuất phục. Giải Oscar cho bộ phim Citizenfour hôm qua có thể nói là đã vinh danh những con người bất khuất vì quyền tự do thông tin. Ngoài ra, đó có thể là một lá chắn bảo vệ tác giả bộ phim trước những ngón đòn của chính quyền Mỹ.

Trong một cuộc phỏng vấn gần đây với hãng tin Pháp AFP, chính nữ đạo diễn Laura Poitras từng bày tỏ hy vọng rằng chiến thắng tại giải Oscar « có thể bảo vệ tôi phần nào trong trường hợp chính phủ (...) buộc tôi phải làm chứng chống lại Snowden hay giao nộp những đoạn phim chưa công bố ».