Phe Cộng hòa bác bỏ kế hoạch cải cách Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ

Việc cải cách cơ quan giám sát Mỹ đã thất bại : các thượng nghị sĩ Cộng hòa hôm qua 18/11/2014 đã ngăn chận một dự thảo bị cho là quá cấp tiến, nhưng được sự ủng hộ của Tổng thống Barack Obama, Silicon Valley và những người đấu tranh cho tự do cá nhân.

Trụ sở Quốc hội Mỹ tại Washington. Ảnh chụp ngày 05/11/ 2014. REUTERS/Kevin Lamarque

Mười bảy tháng sau những tiết lộ đầu tiên của Edward Snowden, phe cải cách trong Quốc hội hy vọng từ nay cho đến cuối năm có thể thông qua được kế hoạch cải tổ đầy tham vọng đối với Cơ quan An ninh Quốc gia (NSA), nhằm giới hạn năng lực giám sát ở Hoa Kỳ và tăng cường tính minh bạch.

Dự thảo được sự ủng hộ của vô số tổ chức phi chính phủ, dân biểu, nghị sĩ và các tập đoàn internet như Google và Apple. Văn bản này sửa đổi Patriot Act, vốn được khẩn cấp thông qua sau các vụ khủng bố ngày 11/9, nhằm chấm dứt các hành vi theo dõi đã gây sửng sốt cho người Mỹ khi bị tiết lộ vào tháng 6/2013.

Theo dự luật trên, NSA sẽ phải chấm dứt thu thập toàn bộ khối dữ liệu khổng lồ về các cuộc gọi điện thoại tại Mỹ (giờ gọi, thời gian cuộc gọi, số điện thoại). Các nhà phân tích của cơ quan này bị buộc phải chứng minh với thẩm phán, đưa ra nghi vấn hợp lý về liên hệ với một tổ chức khủng bố nếu muốn có được kho dữ liệu và giám sát một mục tiêu cụ thể. Dự luật tăng cương các nguyên tắc kiểm tra nội bộ, tính minh bạch và đưa thêm các nhân vật bảo vệ tự do công dân vào tòa án bí mật phụ trách giám sát.

Sau một thời gian do dự, đến tháng Ba ông Barack Obama bắt đầu chấp nhận tinh thần cải cách, và Nhà Trắng cho biết ủng hộ dự luật đang được trình lên Thượng viện. Còn Hạ viện ngày 22/5 đã thông qua một văn bản tương tự với đa số phiếu.

Thất bại hôm qua cho thấy sự chia rẽ rõ rệt trong chính giới Mỹ về sự cân bằng giữa việc bảo vệ cuộc sống riêng tư và an ninh quốc gia.

Hầu như các thượng nghị sĩ Cộng hòa đều nhất trí cho rằng dự thảo làm NSA yếu đi quá nhiều, chẳng hạn trong việc tìm ra các nhóm có liên hệ với tổ chức Nhà nước Hồi giáo trên đất Mỹ. Theo những người chống đối, nếu chờ xin lệnh của tư pháp sẽ làm chậm đi công việc của các nhà phân tích ở NSA ; và cơ quan này không hề xâm phạm đời sống riêng tư của người Mỹ.

Hôm Chủ nhật 16/11, một liên minh các công ty lớn trong lãnh vực internet (AOL, Apple, Dropbox, Evernote, Facebook, Google, LinkedIn, Microsoft, Twitter, Yahoo !) đã cùng ký tên trong một bức thư kêu gọi thông qua dự thảo.

Center for Democracy and Technology nhận định, việc dự thảo luật bị bác sẽ giúp chương trình giám sát hàng loạt của NSA có thể tiếp tục ít nhất sáu tháng nữa, và cũng có thể lâu hơn. Tuy vậy phe Cộng hòa, sẽ kiểm soát cả lưỡng viện Quốc hội từ tháng 1/2015, vẫn có thể mở lại hồ sơ này. Một điều khoản căn bản của Patriot Act (điều 215) sẽ hết thời hiệu vào ngày 01/06/2015, và Quốc hội có thể gia hạn hoặc để mặc như thế, khiến nhiều chương trình giám sát của NSA sẽ bị đột ngột kết thúc.