Scotland : Thời khắc quyết định

« Độc lập » hay « ở lại » trong Vương quốc Anh, ngày hôm nay đối với người dân Scotland là một « thời khắc quyết định » quan trọng. Từ nhiều ngày qua, các cuộc tranh luận tại Scotland đã hâm nóng làng báo Pháp và chiếm lĩnh trên hầu hết trang nhất các báo lớn số ra hôm nay 18/09/2014.

Phe ủng hộ "độc lập" tập hợp biểu tình tại Glasgow - REUTERS /Dylan Martinez

Tờ báo phát miễn phí Direct Matin đặt câu hỏi lớn « Nếu như Scotland độc lập thì sao ? ». Le Figaro cũng lấy làm thắc mắc : « Scotland sẽ nói lời chia tay với Anh quốc ? ». Libération nhìn thấy « Scotland : vương quốc bị phân rã ». Le Monde quan sát thấy rằng : « Tại Scotland : các đối thủ với phe đòi độc lập muốn cứu lấy vương quốc Anh ». L’Humanité nhận định: « Tại Scotland : cơn phẫn nộ xã hội đang làm rung chuyển vương quốc ».

Thời khắc quan trọng

Dù cho là « Yes » hay « No », bài xã luận trên nhật báo Công giáo La Croix nhận thấy là đây sẽ là « Một thời khắc quyết định cho người Scotland ». Bởi vì từ nhiều tháng qua, người dân Scotland đã tranh luận rất sôi nổi. Lượng người đăng ký tham gia bỏ phiếu đông chưa từng thấy.

Ngày càng có rất nhiều người muốn bày tỏ chính kiến. Tự điều hành đất nước, khẳng định bản sắc dân tộc, và tận hưởng nguồn tài nguyên dồi dào là ước mơ của phe đòi độc lập. Phía ủng hộ Vương quốc Anh thì lấy làm tiếc cho sự toàn vẹn, họ e ngại việc chia ly sẽ phải trả một cái giá đắt cho cả đôi bên, và tình trạng bấp bênh tai hại cho nền kinh tế.

Nhưng giả như phe nói « Không » có giành ưu thế, La Croix cho rằng người Scotland cũng chẳng mất mát gì. Họ cũng sẽ được hưởng quyền tự trị rộng lớn hơn, trên phương diện ngân sách, y tế …như lời hứa hẹn của Luân Đôn. Dù sao thì người dân Scotland cũng đã tạo ra được hình ảnh về một cuộc tranh luận sôi nổi và sâu sắc. Trước khi có kết quả cuộc thăm dò, họ vẫn đang chứng tỏ một sự chín chắn về ý thức dân chủ.

Độc lập Scotland hay cơn phẫn nộ xã hội

Bài xã luận của tờ L’Humanité thì đi tìm nguyên nhân của sự tan rã. Theo tờ báo « Vương quốc bị phân rã là do chủ trương tự do hóa ». Đây chính là lỗi của « những đường lối chính sách theo chủ trương của cố thủ tướng Thatcher và cựu thủ tướng Tony Blair ».

Chủ nghĩa tự do hóa kinh tế - xã hội đã lộ rõ hai mặt bạo tàn và khắc nghiệt, phá hỏng đi hình ảnh Nhà nước xã hội Welfare, được xây dựng vào năm 1945. Xã hội bị bóp méo, việc làm bị trả lương thấp và không được luật pháp bảo vệ. Một vương quốc Anh quá khắc nghiệt đến mức ngày càng có nhiều người thấp cổ bé họng bị gạt ra bên lề xã hội tại Scotland.

Đối với người dân Scotland, nói « Yes » với độc lập không có nghĩa là chống lại hiệp ước liên kết 1707 nối liền Anh với Scotland, mà là vì họ muốn xua đuổi đi bóng ma của các chủ trương theo trường phái tự do hóa của Thatcher và Tony Blair.

Nếu Scotland ra đi, Thủ tướng Anh cũng đi theo ?

Thế nhưng, Libération cũng lấy làm thắc mắc « Chuyện gì sẽ xảy ra nếu phe ủng hộ độc lập giành thắng lại ? ». Theo đánh giá của tờ báo, hậu quả đầu tiên là Thủ tướng David Cameron có thể sẽ phải ra đi, dù rằng ông vẫn khẳng định sẽ không có chuyện từ chức. « Không ai dám đánh cược chuyện sống còn về đời sống chính trị của Thủ tướng Anh, người có lẽ đã phá vỡ hiệp ước liên kết 1707 », Libération nhận xét.

Bên cạnh đó, giới chính khách Anh quốc phải đối mặt với một bài toán hóc búa khác : Tổng tuyển cử, trên nguyên tắc là diễn ra vào tháng Năm 2015. Một loạt các câu hỏi được đặt ra : Cứ cho là cuộc bầu cử vẫn được duy trì, chuyện gì xảy ra cho 49 nghị sĩ Scotland ? Liệu họ sẽ giữ ghế chỉ cho một năm, trước khi độc lập, hay họ sẽ bị gạt ra khỏi cuộc bỏ phiếu ?

Những hồ sơ gai góc Edimbourg phải đối mặt

La Croix cho rằng « Thực trạng đất nước là tâm điểm của cuộc bỏ phiếu ». Điều đầu tiên tờ báo chắc chắn là cho dù kết quả như thế nào Nữ hoàng Anh quốc vẫn là Nữ hoàng của họ và cần phải giải quyết nhiều vấn đề như chính sách an sinh xã hội, thuế khóa, ngân sách cho vùng…

Tờ báo điểm ra những vấn đề nổi cộm và có thể sẽ gây nhiều khó khăn trong trường hợp phe « Yes » giành thắng lợi. Hồ sơ gai góc hàng đầu là vấn đề tài chính và ngân sách. Phe đòi độc lập tin rằng có thể dựa vào nguồn thu từ khai thác và xuất khẩu dầu khí (ước tính trị giá 25 tỷ euro). Nhưng « không ai dám chắc rằng các tập đoàn lớn sẽ tái thương lượng các hợp đồng khai thác trong trường hợp độc lập », nữ chính trị gia Bettina Petersohn nhấn mạnh.

Scotland cũng có thể sẽ gặp nhiều khó khăn trong vấn đề vay tiền, do sẽ bị mất sự bảo đảm từ phía Anh quốc. Và như vậy Scotland rất có thể sẽ phải chịu một mức lãi suất vay rất cao trên thị trường tài chính và buộc phải tiến hành các chính sách « thắt lưng buộc bụng ».

Cuối cùng là chính sách quốc phòng. Hiện lực lượng răn đe hạt nhân của Anh quốc, Trident, đang đồn trú tại khu căn cứ Faslane, ngoài khơi Glasgow. Trong trường hợp độc lập, Scotland có thể buộc Anh quốc rút hết toàn bộ lực lượng này.

Vị trí thành viên Châu Âu bấp bênh

Trước những khó khăn về kinh tế và tài chính mà Glasgow có thể đối mặt, Scotland hy vọng nhiều vào Liên Hiệp Châu Âu. Thế nhưng, Libération tự hỏi liệu việc « Ra khỏi Anh, cũng là ra khỏi Bruxelles ? ».

Đối với tờ báo, câu trả lời sẽ rất là khó. Phe ủng hộ độc lập dự định vẫn ở lại trong Liên Hiệp Châu Âu. « … Bởi vì người Scotland đã là công dân Châu Âu. Do đó, đất nước dự định tiến hành các cuộc thương lượng cho một tiến trình gia nhập Liên Hiệp Châu Âu nhanh nhất », vẫn theo giải thích của nữ chính trị gia Bettina Petersohn, được La Croix trích dẫn.

Thế nhưng Libération nhận thấy câu trả lời cho Scotland không phải là dễ. Gia nhập một quốc gia mới, được chia cắt ra từ một nước thành viên là điều mà Châu Âu chưa từng nghĩ đến bao giờ. Scotland rất có thể sẽ gặp phải sự phản đối của những quốc gia như Bỉ hay Tây Ban Nha, những nơi các đòi hỏi độc lập ngày càng lớn.

Tuy vậy, nhiều chuyên gia vẫn tỏ ra lạc quan. Scotland có được vào Liên hiệp Châu Âu hay không còn phụ thuộc nhiều vào thiện chí chính trị của các nước thành viên. Bởi vì, « chính Luân Đôn đã chấp thuận cho mở trưng cầu dân ý về quyền tự quyết », theo như giải thích của ông Jean-Luc Sauron, cố vấn chính phủ Pháp, chuyên trách các vấn đề Châu Âu.

« Vấn đề đây là một sự chia cắt êm ái… Và cũng vì lẽ nếu như Anh quốc rời khỏi Liên Hiệp Châu Âu vào năm 2017, Bruxelles cũng sẽ rất hài lòng giữ được một chút gì đó », theo như nhận định của một luật gia.

Dịch bệnh Ebola : không khí nghi kỵ bao trùm tại Libéria

Liên quan đến dịch bệnh Ebola đang hoành hành tại Tây Phi, đặc phái viên của tờ Le Monde có mặt Monrovia, thủ đô Libéria có bài phóng sự đề tựa « Tại Monrovia, bị gậm nhấm bởi nỗi sợ virus, ăn uống, làm việc, học hành : tất cả trở thành một sự thách thức ». Thậm chí, đến chuyện « chết » cũng vậy.

Các bệnh viện giờ vắng tanh, không một bóng người. Người dân Libéria mất niềm tin vào hệ thống y tế, vốn dĩ luôn trong tình trạng bấp bênh trước khi xảy ra dịch bệnh. Vào thời buổi trắng đen lẫn lộn, chỉ cần một con sốt và cơn đau đầu của căn bệnh sốt rét, hiện tượng nôn mửa do bị trúng thực cũng biến bạn từ một người mắc bệnh bình thường thành kẻ có nguy cơ mang mầm bệnh Ebola. Ngay lập tức, bạn sẽ bị dẫn đến một trại chuyển tiếp hay cách ly, một chuyến đi rất có thể sẽ không có ngày về, Le Monde viết.

Dịch bệnh Ebola đã làm xáo trộn đời sống thường nhật và tập tục của người dân tại đây. Do thi thể người chết được cho là mang mầm bệnh, người thân sẽ không được đón thi hài về nhà để an táng theo thông tục. Le Monde cho biết chỉ có những tử thi nào được các bác sĩ pháp y cấp chứng nhận qua đời trong trạng thái bình thường thì người thân mới được đón về.

Đối với người dân Liberia, tờ chứng nhận này không những cho phép họ được tổ chức an táng người thân theo thông lệ mà còn là tấm giấy bảo đảm với xóm giềng nhằm xóa tan mọi ngờ vực đang đè nặng lên gia đình của những người tạ thế.

Cũng liên quan đến dịch bệnh Ebola, tờ La Croix có bài chỉ trích chính sách « cách ly » của Sierra Leon. Tờ báo đặt câu hỏi : « Có nên xiết chặt quyền tự do cá nhân để chống chọi với dịch bệnh Ebola ? ».

Nhằm ngăn chặn dịch bệnh, chính quyền Sierra Leon thông báo cấm người dân ra đường trong vòng 3 ngày từ 19/09 đến 21/09, trong chiến dịch vận động người dân phòng tránh dịch bệnh. Chính quyền Sierra Leon cho rằng cách này sẽ giúp phát hiện nhanh chóng những ca bệnh được che giấu. Ngay lập tức, Tổ chức Y tế thế giới chỉ trích biện pháp này là một hành động cưỡng chế. « Mục đích không phải là nhận dạng ca bệnh mà là làm thế nào đánh động người thân ».

Dưới góc nhìn của các nhà sử học, trường hợp dịch bệnh Ebola lần này cũng không có gì là mới mẻ. « Mỗi lần trong quá khứ có một đại dịch, người ta đều chứng kiến sự căng thẳng giữa vấn đề sức khỏe cộng đồng và tôn trọng quyền tự do cá nhân », theo như lời một sử gia.

Hà Lan : cho thuê nhà tù, ngành kinh doanh "hái ra tiền"

Tình trạng quá tải tại các nhà tù Na Uy là món « lộc trời cho » đối chính phủ Hà Lan. Với những nhà tù rộng thênh thang và tỷ lệ tội phạm thấp, Amsterdam kể tự giờ có thể mở rộng vòng tay đón tù nhân đến từ khắp Châu Âu. « Hà Lan, vùng đất mới của tội phạm nước ngoài » Les Echos cho biết.

Sau Bỉ, đến lượt Na Uy vừa ký một thỏa ước với Hà Lan về hợp tác tư pháp. Theo đó, các tù nhân Na Uy bị gởi đến giam giữ tại Hà Lan phải tuân thủ mọi quy định của trại giam tại đây. Và một giám đốc trại giam của Na Uy cũng sẽ được gởi đến Amsterdam để giám sát. Thỏa ước cũng quy định, những tội phạm Na Uy nào có ý định bỏ trốn cũng sẽ không được chấp nhận trên đất mẹ.

Như vậy, với thỏa ước này, mỗi năm Amsterdam sẽ bỏ túi ít nhất 30 triệu euro. Đối với chính phủ Hà Lan, thỏa ước ký đúng lúc. Bởi vì món lộc trời ban cho trùng khớp với kế hoạch tiết kiệm 340 triệu euro mà La Haye dự định tiến hành từ đây cho năm năm tới. Tổng cộng 25 nhà tù sẽ phải bị đóng cửa.

Bên cạnh việc cho thuê nhà tù, Hà Lan dự định tiến hành một phương pháp án tù khác thực tiễn hơn và tiến bộ hơn. Quốc gia đang nhân rộng việc giám sát các tội phạm bằng vòng đeo điện tử, một kiểu « giam giữ » bên ngoài ít tốn kém hơn, hay như thay án tù bằng lao động công ích.

Cuối cùng, để hạn chế chi tiêu cho các trại giam, Bộ Tư pháp đưa ra dự thảo luật theo đó tù nhân cũng phải trả tiền phòng giam 16 euro/ đêm. Việc thu phí cũng sẽ chỉ áp dụng cho hai năm đầu thi hành án, có mức thu trần ấn định 11680 euro.