40 năm thành lập dàn nhạc Les Arts Florissants

Năm 2019 đánh dấu sinh nhật lần thứ 40 của ‘‘Les Arts Florissants’’, một dàn nghệ sĩ chuyên biểu diễn dòng nhạc baroque. Dưới sự điều khiển của nhạc trưởng William Christie và phó giám đốc nghệ thuật Paul Agnew, nhóm này không chỉ dừng lại ở âm nhạc, thế giới của họ còn mở rộng sang nhiều lãnh vực văn hóa khác.

Ông William Christie được bầu vào Hàn lâm viện Pháp, năm 2010 AFP/LIONEL BONAVENTURE

Tiêu biểu nhất là liên hoan ‘‘Vườn nhạc Christie’’ tại ngôi làng Thiré ở vùng Vendée. Được xây từ cuối thế kỷ 16, ngôi làng này đã giữ nguyên nét đẹp thơ mộng. Tại đây, một khu vườn ‘‘baroque’’ đã được tái tạo cũng như các công trình xây cất lịch sử đã được trùng tu kể từ năm 1985. Mục đích là dựng nên một khung cảnh gíống y hệt như vào thế kỷ 17. Khu vườn này đã được đưa vào danh sách các di tích lịch sử của nước Pháp và trở thành điểm hẹn thường niên kể từ năm 2012 của dàn nhạc baroque do nhạc trưởng người Mỹ mang quốc tịch Pháp William Christie sáng lập.

Được đặt tên theo tác phẩm opéra Les Arts Florissants (hiểu theo nghĩa Nghệ thuật đua nở) của nhà soạn nhạc Pháp Marc-Antoine Charpentier (1643-1704), dàn nhạc này trong vòng 40 năm qua, đã đi biểu diễn trên khắp thế giới để quảng bá nghệ thuật âm nhạc baroque. Ông William Christie đến Pháp vào năm 1971, sau khi tốt nghiệp Yale và Harvard. Không ai có thể ngờ rằng nghệ sĩ Mỹ trẻ tuổi chuyên chơi đàn clavecin này (đàn harpsichord trong tiếng Anh) sẽ tái khởi động phong trào yêu nghệ thuật baroque trên thế giới.

Bản thân ông William Christie cực kỳ ngưỡng mộ các tác giả bậc thầy như Marc-Antoine Charpentier, François Couperin, Jean-Baptiste Lully hay là Jean-Philippe Rameau ….. Dàn nhạc do ông thành lập năm 1979 là nhằm chia sẻ với công chúng niềm đam mê dành cho âm nhạc châu Âu nói chung và âm nhạc Pháp nói riêng trong hai thế kỷ 17 và 18, những bi kịch trữ tình, những vở kịch múa ballet cộng hưởng với opera, âm nhạc ‘‘cung đình’’ dưới các triều vua Anh hay Pháp …..

Với thời gian, dàn nhạc Les Arts Florissants trở nên rất nổi tiếng và hợp tác với các nhạc viện có uy tín như Juilliard School of Music tại New York, mở lớp dạy nhạc Jardin des Voix để đào tạo các nghệ sĩ chuyên hát nhạc baroque. Hàng năm, lớp này tuyển khoảng 5 hay 6 tài năng mới trên số hàng trăm thí sinh. Các tài năng trẻ gia nhập dàn nhạc và đi biểu diễn khắp châu Âu và Hoa Kỳ.

Trong bốn thập niên liền, lò đào tạo của dàn nhạc Les Arts Florissants chẳng khác gì một mảnh vườn ươm các mầm non đầy hứa hẹn : nhiều cựu thành viên của dàn nhạc này đã trở thành những nhạc trưởng được công nhận trên lãnh vực nhạc baroque, trong đó có Marc Minkowski (sáng lập dàn hợp tấu Musiciens du Louvre), Barshe Rousset (sáng lập Talents Lyriques), Hugo Reyne (sáng lập La Simphonie du Marais), Hervé Niquet (sáng lập chương trình Concert Spirituel) …..

Tính từ năm 1979 tới nay, dàn nhạc Les Arts Florissants đã ghi âm hơn 90 cuộn CD, không chỉ biểu diễn những tác giả lớn như Bach, Monteverdi, Schütz, Purcell, Lully, Albinoni, Haendel, Vivaldi, Pachelbel ….. mà còn giúp công chúng khám phá nhiều tác giả ít nổi tiếng hơn như Michel Pignolet de Montéclair (1667-1737) hay là Étienne Moulinié (1599 -1676). Các bản ghi âm của Les Arts Florissants từng được phát hành bởi các hãng đĩa lớn như Harmonia Mundi, Erato, Virgin Classics, Warner Classics. Kể từ năm 2013, dàn nhạc này lập ra hẳn một công ty tên là "Les Editions Arts Florissants" để xuất bản các đĩa thu thanh của họ.

Nhân sinh nhật năm chẳn, dàn nhạc tham gia vào hàng chục buổi hòa tấu ở Pháp và trên thế giới. Chương trình này đặc biệt nổi bật với các tác giả Handel, Vivaldi, Galuppi qua chuyên đề  "Dixit Dominus", đợt biểu diễn tại Pháp "La Passion selon Saint Jean" (kiệt tác của Jean Sébastien Bach) được trình bày xen kẻ với các tác phẩm của Haydn và Haendel.

Đỉnh điểm của chương trình sinh nhật 40 tuổi là vào giai đoạn đầu mùa đông kể từ ngày 20/12 đến 22/12, với buổi hoà nhạc đặc biệt tại nhà hát giao hưởng lớn Philharmonie de Paris. Nhờ vào sự bảo trợ của Bộ Văn hoá Pháp, dàn nhạc Les Arts Florissants thường xuyên biểu diễn trên sân khấu hoành tráng này. Bên cạnh đó, chương trình Odyssée Baroque khởi xướng vào tháng 12 sẽ giúp dàn nhạc thực hiện chuyến lưu diễn quốc tế tại Madrid, Luân Đôn, Hamburg và Nantes kể từ cuối năm 2019.

Theo lời nhà sáng lập William Christie, nước Pháp đã trở thành ngọn hải đăng của nghệ thuật âm nhạc baroque. Hiện tại có tới từ 40 đến 50 dàn nhạc baroque hoạt động tại Paris. Theo ông William Christie, người Pháp không phải lúc nào cũng ý thức được sự may mắn của họ trên khá nhiều lãnh vực. Riêng trên phương diện âm nhạc cổ điển, Pháp không ngần ngại tài trợ các dự án nghệ thuật đầy tính snag tạo, trong khi ở các nước láng giềng như Anh, Ý hay Hà Lan, các dàn nhạc buộc phải tự đi tìm các nguồn tài trợ.