Vào nội dung chính
Tạp chí văn hóa

Giới nghệ sĩ Pháp vinh danh Jacques Brel

Đăng ngày:

Cách đây hơn 40 năm, Jacques Brel vĩnh biệt cuộc đời dù chưa ngoài 50 tuổi. Tháng 10 năm 2018 vừa qua là dịp tưởng nhớ nam danh ca người Bỉ. Tuy là ngày giỗ năm chẳn, nhưng sự kiện này lại ít được giới truyền thông Pháp chú ý. Thà trễ còn hơn không, sau album của Maurane, một tuyển tập khác vinh danh Jacques Brel vừa được phát hành vào tháng Tư 2019.

Tháng 10 năm 2018 kỷ niệm 40 năm ngày giỗ của Jacques Brel
Tháng 10 năm 2018 kỷ niệm 40 năm ngày giỗ của Jacques Brel RFI
Quảng cáo

Mang tựa đề "Ces gens-là" (Những người như thế), album này được trình làng hồi trung tuần tháng Tư, tập hợp 13 bài hát nổi tiếng của Brel qua phần trình bày của các giọng ca quen thuộc trong làng nhạc Pháp. Ngoại trừ các ca sĩ Bernard Lavilliers, Michel Jonasz và Marianne Faithfull, thành danh từ đầu thập niên 1970, hầu hết các giọng ca còn lại đều thuộc thế hệ sau này, chưa ra đời vào lúc Jacques Brel đạt đến tột đỉnh sự nghiệp trong giai đoạn những năm 1965-1966.

Những bài hát bất hủ như Amsterdam, La chanson des vieux amants, Quand on a que l’amour, Ne me quitte pas (If you go away) do đã có hàng trăm, thậm chí hàng ngàn phiên bản trong rất nhiều thứ tiếng (trường hợp của If you go away), cho nên giai điệu tưởng chừng là dễ hát nhưng thật ra không dễ một chút nào. Làm sao tìm được một lối trình bày mới hay ít ra diễn đạt một cách khác, khi biết bao nghệ sĩ đi trước đã từng làm.

Về điểm này, có thể xem như là đã thành công phần trình bày của các nghệ sĩ xuất thân hay gợi hứng từ dòng nhạc jazz. Ca sĩ Zaz có sở trường hát nhanh, cô thổi sức sống vào tiết mục biểu diễn của mình (bài Bruxelles) khi chọn lối hoà âm theo điệu nhạc jazz skiffle (một thể loại có từ những năm 1950, phối hợp nhạc jazz với nhạc folk) với đặc điểm luôn sử dụng các vật dụng đời thường để biến thành những ‘‘nhạc cụ’’ tùy hứng, tạo ra những âm thanh khác biệt với nhạc khí truyền thống. Còn Thomas Dutronc con trai của Françoise Hardy & Jacques Dutronc trung thành với dòng nhạc du mục đã cố tình làm cho nhịp điệu bài hát (Vesoul) chậm lại để đan xen vào đó rất nhiều nốt nhạc phá cách. Phiên bản của anh coi vậy có phần xuất sắc hơn cả bài hát của Maurane.

Hoà âm cũng như lối diễn đạt lại càng tinh tế hơn trong các phiên bản của hai nghệ sĩ nổi tiếng của làng nhạc jazz quốc tế. Trên album này, Melody Gardot ghi âm lại Bài ca của đôi tình nhân già (La chanson des vieux amants) còn Madeleine Peyroux thì diễn đạt rất trội nhạc phẩm ‘‘Voir un ami pleurer’’ (Nhìn bạn tôi khóc). Mỗi người một vẻ, nhưng cả hai ca sĩ người Mỹ trong lối phát âm khác lạ, đem lại tất cả những nét uyển chuyển mềm mại, khác hẳn với bản nguyên tác, mãnh liệt gai góc.

Tuy được xuất bản trễ hơn nhiều so với dự kiến, tháng Tư năm 2019 thay vì tháng 10 năm 2018, nhưng tuyển tập"Ces gens-là" (Những người như thế) lại rơi đúng vào thời điểm phát hiện một số ca khúc ít được phổ biến của Jacques Brel. Tính tổng cộng là 4 bài hát trong đó có "Amsterdam" và ‘‘Le Plat Pays’’ được ghi âm vào năm 1965, nhưng chưa từng được công bố.

Trong giới yêu nhạc Pháp, hầu như ai cũng đều biết đến "Amsterdam", bản nhạc nổi tiếng của Brel, với giai điệu gợi hứng từ "Greensleeves", bài dân ca truyền thống của người Anh nổi tiếng từ năm 1580 và thịnh hành trong nhiều thế kỷ. Với sự hợp tác của công ty Diggers Factory với Cơ quan lưu trữ tài liệu Âm thanh và Hình ảnh INA của Pháp.Một phiên bản chưa từng được phổ biến này được phát hành trên đĩa nhựa Maxi 45 vòng vào ngày 13 tháng Tư vừa qua, còn được gọi là Record Store Day trong tiếng Pháp gọi là Disquaire Day, chủ yếu dành cho giới sưu tầm đĩa nhựa.

Phiên bản nổi tiếng nhất của bài "Amsterdam" từng được Jacques Brel biểu diễn lần đầu tiên vào ngày 16 tháng 10 năm 1964 tại nhà hát Olympia. Buổi trình diễn hôm ấy được ghi âm để phát sóng trực tiếp trên đài phát thanh Europe 1, đây là bản ghi âm được phát sóng thường xuyên nhất, và được xem như là phiên bản "chính thống" duy nhất của nhạc phẩm Amsterdam, nam danh ca người Bỉ không bao giờ ghi âm bài này trong phòng thu.

Chưa đầy một năm sau, vào mùa hè năm 1965, Jacques Brel đang ở trên đỉnh cao vinh quang, đã tham gia chương trình biểu diễn trực tiếp tại Đài Phát thanh Quốc gia Maison de la Radio. Trong buổi trình diễn ấy, Brel đã hát bốn ca khúc : "Le Plat Pays", "Ne me quitte pas", "Au Suivant" và "Amsterdam" với phần nhạc đệm khác hẳn, không dùng đàn phong cầm (accordion), mà chỉ có piano (Gérard Jouannest) và contrebasse (Pierre Sim). Phần ghi âm này sau đó do không được phát hành trên băng đĩa, đã dần dần bị chìm vào quên lãng.

Gần đây, cơ quan INA theo yêu cầu của công ty Diggers Factory, đã cho xuất bản các tài liệu quý hiếm được cất giữ trong kho lưu trữ của mình. Các đĩa nhựa ở đây được phát hành giới hạn (700 bản) và được đánh số hẳn hoi, điều này ít có giá trị về mặt lịch sử, nhưng lại quan trọng đối với giới sưu tầm. Đĩa nhựa này của Jacques Brel bổ sung cho bộ sưu tập gồm các bài hát ít được phổ biến của Dalida, Barbara và Léo Ferré. Nghe lại những ca khúc bất hủ của Jacques Brel, ta sẽ nhận thấy ngay là bốn thập niên sau ngày ông mất, có rất nhiều nghệ sĩ chịu nhiều ảnh hưởng của ông, nhưng vẫn chưa có một tài năng nào có thể soán ngôi của Brel, ông hoàng dòng nhạc hiện thực.

Các ca sĩ trẻ thời nay tham gia vào album tưởng niệm Jacques Brel như Slimane (Ne me quitte pas) hay Claudio Capéo (Ces gens-là) cho dù có cố gắng cách mấy, thế nhưng ngạc nhiên thay, họ vẫn không thoát khỏi chiếc bóng quá lớn của bậc thầy. Lúc sinh tiền, Jacques Brel nổi tiếng là người thổi ma lực vào giai điệu, lối kể chuyện của ông sống động và cuồng nhiệt trên sân khấu, khán giả như thể bị hớp hồn, “mất vía” từ lúc nào không hay.

Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí

Tải ứng dụng RFI để theo dõi toàn bộ thời sự quốc tế

Xem các tập khác
Không tìm thấy trang

Nội dung bạn đang cố truy cập không tồn tại hoặc không còn khả dụng.