Vào nội dung chính
MÔI TRƯỜNG - CHÍNH TRỊ

Phong trào Áo Vàng Pháp : ''Cuộc bùng nổ xã hội" đầu tiên vì vấn đề sinh thái

Phong trào « Áo Vàng », với mục tiêu khởi đầu chống chính sách tăng thuế xăng dầu để có tiền đầu tư cho kinh tế Xanh, vẫn tiếp diễn dù chính phủ hôm 04/12/2018, bắt đầu nhượng bộ (1). Đối với khá nhiều người, phong trào này cho thấy chính sách « đánh thuế sinh thái » của chính phủ đã phá sản, bởi bị đông đảo người dân coi là bất công.

Người Áo Vàng biểu tình trên đại lộ Champs-Elysées, Paris, 24/11/2018.
Người Áo Vàng biểu tình trên đại lộ Champs-Elysées, Paris, 24/11/2018. ©REUTERS/Benoit Tessier
Quảng cáo

Tuy nhiên, trên đài RFI, kinh tế gia Eloi Laurent (2), đồng tác giả cuốn « Những bất bình đẳng về môi trường » (Les inégalités environnementales – Nxb Presse Universitaire), nhấn mạnh đến vấn đề công bằng xã hội và cho rằng đòi hỏi hành động vì môi trường không hề đối lập với đòi hỏi công bằng xã hội. Ngược lại, gắn kết hai mục tiêu công bằng xã hội và bảo vệ môi trường chính là mấu chốt của công cuộc chuyển đổi lớn mà nhân loại thế kỷ 21 cần phải tiến hành. Những nạn nhân của chính sách thuế carbone hiện nay cũng là nạn nhân của tình trạng môi trường sinh thái bị hủy hoại (theo nghĩa đó, họ là các nạn nhân sinh thái, nạn nhân môi trường).

***

RFI : Ông nhận định ra sao về việc phong trào « Áo Vàng » coi sắc thuế sinh thái đánh vào xăng dầu là một bất công xã hội ?

Eloi Laurent : Tôi không cho rằng sinh thái đồng nghĩa với bất công xã hội. Phong trào này thực sự là cuộc nổi dậy xã hội vì lý do sinh thái đầu tiên của nước Pháp đương đại. Trước khi giải thích điều này, chúng ta cần hiểu được lý do đã dẫn đến nỗi thất vọng rất sâu sắc tại Pháp về vấn đề thuế. Rõ ràng là có sự bất công và điều này không liên quan gì đến mục tiêu chuyển đổi sinh thái, mà liên quan đến sự chuyển đổi của tầng lớp lãnh đạo đầu sỏ. Đó là chính sách của chính quyền Macron, đã cố tình giảm thuế cho những người giàu có nhất, trong khi đó lại không hề bù đắp gì cho những người nghèo nhất. Không phải vấn đề thuế sinh thái bị phản đối, vì thực ra mức thuế này ở Pháp là rất thấp. Nếu chúng ta xem xét tỉ trọng của thuế môi trường trong tổng thu thuế và trong tổng sản phẩm quốc nội của Pháp, có thể thấy Pháp đứng hàng thứ 27 trong Liên Hiệp Châu Âu (theo số liệu của Eurostat).

Tại sao ông cho rằng đây là một cuộc khủng hoảng xã hội – sinh thái ?

Bởi vì khả năng tiếp cận với năng lượng, cũng như với toàn bộ những điều mà người ta gọi là « những tiện nghi môi trường / aménités environnementales » (như nước, không khí…) đều là những vấn đề mang tính xã hội. Như vậy, cuộc khủng hoảng hiện nay vừa mang tính xã hội, vừa mang tính sinh thái. Lý do là các điều kiện tiếp cận với năng lượng trong một đất nước như Pháp không được công bằng, khiến người dân nổi giận. Việc không rốt ráo giải quyết « các bất bình đẳng môi trường » của thế kỷ 21 đồng nghĩa với việc để cho « các trái bom nổ chậm xã hội » rải rắc khắp nơi tại Pháp, trong đó có tình trạng bấp bênh về khả năng tiếp cận năng lượng. Chúng ta biết khoảng 8 triệu người ở Pháp không trả được tiền điện, tiền sưởi ấm. Một bấp bênh khác về năng lượng nữa là trong vấn đề giao thông. Đơn giản là cần phải thừa nhận đây là một mấu chốt vừa mang tính xã hội, vừa mang tính sinh thái. Nếu không chấp nhận điều này, trong tương lai sẽ còn nhiều khủng hoảng nữa.

Ông giải thích như thế nào về việc một số người phát ngôn phong trào « Áo Vàng » cho rằng họ là nạn nhân của cuộc chuyển đổi sang mô hình kinh tế Xanh ?

Đúng họ là nạn nhân. Thu nhập của họ dao động giữa 800 và 1.100 €/tháng (mức lương tối thiểu tại Pháp là 1.500). Họ bị mắc kẹt bởi giá cả năng lượng dùng cho nơi ở và vấn đề đi lại. Họ hết sức dễ bị tổn thương, bởi giá cả các loại năng lượng hóa thạch chắc chắn sẽ còn tiếp tục tăng nữa, với cuộc chiến chống biến đổi khí hậu hiện nay. Đây là một vấn đề lớn. Những người này đã hoàn toàn có lý khi cho rằng, nếu không làm gì để giúp cho cuộc chuyển đổi sang Kinh tế Xanh đi liền với công bằng xã hội, thì điều này chắc chắn sẽ là bất công. Cốt lõi của vấn đề là thừa nhận các tương hợp giữa sinh thái và công bằng xã hội.

Ví dụ, việc sửa chữa một ngôi nhà theo hướng tiết kiệm năng lượng hơn giúp giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính, và giảm bớt nghèo khó. Một công đôi việc. Và nếu như ngược lại, không có sự bù đắp do thuế carbone, thì sẽ không có sự tương hợp.

Vào năm 2009, chúng tôi đã làm các tính toán rất chính xác về các bù đắp dựa trên thu nhập và nơi ở, để đánh giá về việc sử dụng xe cộ. Đối với 40% người nghèo nhất, chúng tôi đã xây dựng một biểu thuế carbone lũy tiến. Có nghĩa là tái phân phối thông qua hình thức cấp ngân phiếu năng lượng. Chính những người Áo Vàng hiện nay lẽ ra đã được hưởng khoản tiền này. Mục tiêu nói trên hiện nay hoàn toàn có thể thực hiện được. Hoàn toàn có thể làm được việc này nếu như người ta không đưa ra các quyết định một cách gấp gáp và dưới áp lực. Cần phải có một độ lùi và sự thông minh.

Có quốc gia nào đã thành công trong việc kết hợp được chuyển đổi sang kinh tế Xanh với công bằng xã hội ?

Thụy Điển là một trường hợp thành công. Họ đã khởi động cuộc tranh luận này ngay vào đầu những năm 1990. Chính phủ Thụy Điển đã dành thời gian để giải thích với toàn xã hội về các lợi ích của cuộc chuyển đổi sinh thái, rằng việc đi lại giữa nơi ở và làm việc do mở rộng đô thị gây ra ô nhiễm nặng ở các thành phố lớn, để lại các hậu quả tồi tệ về sức khỏe. Tổ Chức Y Tế Thế Giới đã nghiên cứu rất kỹ về chủ đề này. Hiện nay, theo tôi biết, một tấn khí thải CO2 ở Thụy Điển có giá tới 120 euro, trong khi đó Thụy Điển cũng là nước vừa thành công về mặt kinh tế, xã hội, cũng như đạt được các mục tiêu về khí hậu. Tại Pháp, cách tiếp cận của chúng ta hiện nay là rất vô lý, dẫn đến loại khủng hoảng này.

Liệu những người « Áo Vàng » có nên tham gia vào các cuộc tuần hành vì khí hậu, dự kiến sẽ diễn ra tại nhiều thành phố thứ Bảy này, hay không ?

Nên chứ, điều này là nhất quán, bởi có sự tương hợp sâu sắc giữa vấn đề sinh thái và vấn đề xã hội trong thế kỷ 21. Đây chính là điểm mấu chốt của cuộc chuyển đổi. Nhiều người trong số họ dường như không chống lại sinh thái. Thật là quá buồn cười khi nói là dân chúng chống lại cuộc chuyển đổi sang kinh tế Xanh. Nói như vậy thì thuận tiện cho một số người. Vấn đề chính là cuộc chuyển đổi sang kinh tế Xanh phải công bằng về mặt xã hội. Chúng ta hiện nay hoàn toàn có đủ phương tiện để làm điều này, chúng ta có các công trình khoa học rất chất lượng. Điều khẩn cấp là tổ chức một cuộc đối thoại lớn để hướng việc hoạch định được các chính sách công hiệu quả.

Ghi chú

1. Xem thêm « Pháp - Áo Vàng : Chính phủ xem xét thêm khả năng nhượng bộ », 05/12/2018 và « Khủng hoảng "Áo Vàng": TT Pháp phải chạy đua với thời gian », 04/12/2018.

2. Nhà kinh tế học Eloi Laurent làm việc tại Viện nghiên cứu chính trị Paris (Institut d’études politique de Paris).

Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí

Tải ứng dụng RFI để theo dõi toàn bộ thời sự quốc tế

Chia sẻ :
Không tìm thấy trang

Nội dung bạn đang cố truy cập không tồn tại hoặc không còn khả dụng.