Đồng euro : 20 tuổi nhưng vẫn chưa ''trưởng thành''

Ngày 01/01/2019, đồng tiền chung châu Âu « euro » thổi ngọn nến thứ 20. Những năm gần đây, đồng tiền chung của khoảng 340 triệu người dân tại 19 quốc gia châu Âu đã phải vượt qua nhiều cuộc khủng hoảng và các bất đồng chính trị. Dù đã được củng cố nhờ một số chính sách tiền tệ của châu Âu, nhưng đồng euro vẫn còn là « một người khổng lồ yếu ớt ».

Giấy bạc euro. Ảnh chụp ngày 15/12/2011 tại Lille. AFP/ PHILIPPE HUGUEN

Một lễ sinh nhật buồn. Euro lặng lẽ mừng 20 tuổi, « không trống, không kèn ». Cách nay đúng 20 năm, đồng bạc euro tuy chưa hiện diện chính thức, nhưng đã được giới tài chính sử dụng như là một công cụ tài chính ảo trong các hoạt động giao dịch. Phải mất ba năm sau, ngày 01/01/2002, những đồng bạc và tờ bạc euro đầu tiên mới xuất hiện trên thị trường.

Mười năm đầu tiên euro lớn lên trong sự « vô tư », do những thành công tức thì. Nhưng 10 năm kế tiếp, đồng euro phải trải qua một cuộc khủng hoảng « trưởng thành » dài hơi và dữ dội. Ngay giữa mùa hè năm 2012, đồng euro suýt chút nữa bị cuốn trôi theo cuộc khủng hoảng nợ công có nguy cơ dẫn đến sự tan rã của hệ thống ngân hàng tại châu Âu.

Theo AFP, chính những sự kiện đó đã cho thấy rõ những « khuyết tật ban đầu » trong quá trình hình thành đồng tiền chung euro : thiếu sự đoàn kết về ngân sách chung châu Âu thông qua biện pháp tương trợ nợ công, đầu tư và các rủi ro, cách biệt sâu sắc giữa các nền thị trường, thiếu một định chế cung cấp tín dụng trong trường hợp khẩn cấp, khi một nước gặp khó khăn…

Nhằm ngăn chặn khu vực euro bị nổ tung, một loạt các biện pháp đã được đề ra : Thiết lập chương trình mua lại nợ công có điều kiện của một nước thông qua việc phát hành công trái phiếu châu Âu, giảm lãi suất xuống mức thấp nhất… Tổng cộng trong giai đoạn này châu Âu đã mua lại 2.600 tỷ euro nợ công.

Cuộc khủng hoảng 2012 là dịp để châu Âu sửa chữa những điểm yếu đáng quan ngại nhất cho đồng tiền chung châu Âu và lập lại các luật lệ cho việc quản lý. Thế nhưng, trên bình diện chính trị, AFP lấy làm tiếc rằng châu Âu và các nước thành viên trong khối đã có rất ít các chính sách để điều chỉnh những khiếm khuyết ban đầu. Mười chín quốc gia vẫn chưa có được các công cụ cần thiết để đồng nhất các nền kinh tế hay đầu tư để ứng phó với các thách thức kinh tế.

Nhân dịp này, ông Gilles Moec, kinh tế gia tại Bank of America Merrill Lynch nhắc lại mục tiêu ban đầu khi cho ra đời đồng euro. Trong những năm 1990, « điều quan trọng nhất đối với châu Âu trên bình diện kinh tế là cung cấp cho thị trường một đồng tiền duy nhất nhằm chấm dứt các biến đổi tỷ giá hối đoái giữa các nước thành viên và trên bình diện chính trị, là giúp cho nước Đức thống nhất có cùng nhịp chèo với Tây Âu ».

Trớ trêu thay cũng chính nước Đức ngày nay là rào cản lớn nhất cho mọi ý định cải cách về khu vực đồng euro. Mọi giải pháp do Ủy Ban Châu Âu, Nghị Viện Châu Âu, Pháp và nhiều chuyên gia kinh tế đề xuất để bình ổn khu vực đồng tiền chung đều gặp phải sự phản đối từ Berlin.

Dẫu sao thì đồng euro vẫn còn có chút hy vọng trở nên lớn mạnh và bền vững hơn. Là đồng tiền thứ hai được sử dụng nhiều trên thế giới, đồng tiền chung này vẫn được đại bộ phận người dân châu Âu ủng hộ. Khoảng 74% số người dân châu Âu được hỏi đánh giá rằng euro có lợi cho Liên Hiệp Châu Âu, và 64% cho là euro mang lại lợi ích cho chính đất nước của họ.

Do vậy, chuyên gia kinh tế Nicolas Veron lạc quan nghĩ rằng với các biện pháp trong sạch hóa hệ thống ngân hàng, nợ công, cùng với chính sách của BCE, đồng euro « kể từ giờ là người khổng lồ đứng trên đôi chân bằng gạch hơn là đất sét ».