Vào nội dung chính
Tạp chí kinh tế

Khủng hoảng trong ngành công nghiệp xe hơi

Đăng ngày:

Vào lúc Việt Nam vừa nhập cuộc, ngành xe hơi toàn cầu phải đối mặt với nhiều thách thức. Doanh thu và số xe bán ra liên tục sụt giảm. Các nhà sản xuất cần đầu tư ít nhất 250 tỉ đô la trong 5 năm sắp tới để giảm lượng thải khí carbon, phát triển xe điện và cống hiến những kiểu xe đời mới. Đâu là những dấu hiệu cho thấy nền công nghiệp xe hơi toàn cầu đang trải qua "giai đoạn tồi tệ nhất" và đâu là những nguyên nhân giải thích cho tình cảnh này?

Thủ tướng Đức Angela Merkel khai mạc triển lãm xe Frankfurt ngày 14/09/2019.
Thủ tướng Đức Angela Merkel khai mạc triển lãm xe Frankfurt ngày 14/09/2019. THOMAS FREY / DPA / AFP
Quảng cáo

Ngày 26/06/2019 nghiên cứu của văn phòng tư vấn Mỹ, chuyên về công nghệ xe hơi AlixPartners dự báo trong cả năm nay, toàn thế giới chỉ sản xuất được 90 triệu chiếc xe đủ loại thay vì 93 triệu như năm ngoái. Ba động lực của nền công nghiệp xe hơi toàn cầu đều "bị hỏng máy" : Trung Quốc, nguồn tiêu thụ số 1 hiện tại bị bão hòa, trong lúc Bắc Mỹ và châu Âu bị "đóng băng". Tệ hơn nữa, giám đốc cơ quan tư vấn AlixPartners, Laurent Petizon "không trông thấy một dấu hiệu nào báo trước tình hình khởi sắc trở lại trước năm 2023".

Trước đó, hội chợ quốc tế Thượng Hải hồi tháng 4/2019 đã khai mạc trong bầu không khí kém nhộn nhịp hơn hẳn so với những lần trước, cho dù Thượng Hải "gần như là triển lãm duy nhất mà không một nhà sản xuất nào dám bỏ qua". Nhưng rõ rệt hơn cả là nhân cuộc triển lãm tại Frankfurt đầu mùa thu vừa qua : khoảng 20 nhãn hiệu nổi tiếng của thế giới vắng mặt. Hiếm khi nào hai biểu tượng của ngành xe hơi Pháp là Renault và Peugeot cùng không đặt gian trưng bày. Về phía Nhật, từ Toyota đến Nissan hay các nhãn hiệu ít được khách hàng châu Âu ưa chuộng hơn như Mazda và Suzuki cũng đã khước từ lời mời của ban tổ chức. Tập đoàn xe hơi Ý Fiat Chrysler bao gồm những nhãn hiệu từ Alfa Romeo đến xe Jeep ... cũng lỡ hẹn với khách tham quan hội chợ triển lãm xe Frankfurt năm nay.

Ferdinand Dudenhoffer, giám đốc trung tâm nghiên cứu Center Automitive Research trụ sở tại Mỹ, đã phải thốt lên rằng, với ngần ấy các tên tuổi vắng mặt, triển lãm Frankfurt mất đi tính "quốc tế".

Trung Quốc hắt hơi, công nghiệp xe hơi thế giới cảm lạnh

Cũng trong nghiên cứu công bố cuối tháng 6/2019, AlixPartners nêu bật những nguyên nhân thách thức nền công nghiệp xe hơi toàn cầu. Đứng đầu trong số đó là thị trường Trung Quốc không ngừng sa sút, liên tục đổ dốc trong 15 tháng liên tiếp. Tháng 9 vừa qua, khối lượng xe bán ra giảm 6,6 % so với cùng thời kỳ năm ngoái. Nếu so với thời điểm của tháng 9/2017, thì tỉ lệ giảm sụt là 17 %. Tai hại hơn nữa hiệp hội các nhà phân phối xe hơi Trung Quốc không "trông thấy ánh sáng cuối đường hầm". Tuy nhiên khi đi sâu vào chi tiết thì xe thuộc gam trung bình, như Peugeot hay Renault của Pháp hoặc Ford của Mỹ bị khách hàng Trung Quốc thờ ơ. Bởi vì trong giai đoạn khó khăn, người tiêu dùng chuộng xe rẻ tiền hơn, như loại xe do hãng Geely của Trung Quốc sản xuất. Còn những người giàu thì vẫn có phương tiện để sắm xe hạng sang. Do vậy, các nhãn hiệu hạng sang của ô tô Đức từ Audi đến BMW hay Mercedes và cả Volkswagen đều không bị ảnh hưởng. Thậm chí doanh thu của những tập đoàn này còn tăng lên trong quý 2/2019.

Về câu hỏi tại sao thị trường xe hơi Trung Quốc bị chựng lại, giới phân tích đưa ra những giải thích như sau : Trước tiên, chiến tranh thương mại Mỹ- Trung đương nhiên khiến một số người thận trọng dời lại dự án mua xe. Điểm thứ nhì là chính quyền Bắc Kinh đã siết lại các khoản trợ cấp khuyến khích người tiêu dùng mua xe điện. Nhờ có khoản trợ cấp này mà cuối năm 2018 thị trường Trung Quốc đã tiêu thụ 1,3 triệu chiếc. Theo cơ quan tư vấn Pricewaterhouse Coopers tại Bắc Kinh, mỗi chiếc xe điện mua được Nhà nước hỗ trợ 90.000 nhân dân tệ, tức khoảng 12 ngàn đô la. Khoản trợ cấp này bị giảm mất phân nửa từ mùa hè vừa qua và chính quyền Trung Quốc dự trù bỏ hẳn khoản hỗ trợ này.

Nissan : Cho 12.500 nhân viên nghỉ việc

Nhìn sang một thành trì của ngành sản xuất ô tô khác là Nhật Bản, tập đoàn Nissan đang gặp vận xui. Đối tác này của tập đoàn xe hơi Pháp Renault trải qua giai đoạn khủng hoảng về nhân sự trong ban lãnh đạo sau vụ cựu tổng giám đốc Carlos Ghosn bị bắt và điều tra vì bị nghi ngờ dùng tiền của công ty phục vụ lợi ích cá nhân. Người kế nhiệm ông là Hiroto Sikawa cũng không trụ được ở chiếc ghế tổng giám đốc bao lâu vì bị cáo buộc nhận thù lao ngoài khả năng cho phép.

Không chỉ có thế. Theo các dự phóng, mức lãi của tập đoàn trong năm 2019 giảm đi phân nửa so với hồi 2018 và đây là mức lãi tồi tệ nhất từ 11 năm qua. 19 kiểu xe bán ra trên thị trường Nhật không đáp ứng các tiêu chuẩn về lượng thải khí carbon lại càng khiến xe Nissan mất uy tín so với các đối thủ khác như Tokyota chẳng hạn. Giám đốc tiếp thị của công ty có trụ sở tại thành phố Yokohama này cho rằng, chỉ nội yếu tố đó cũng đủ để hủy hoại những nỗ lực của Nissan chinh phục người tiêu dùng Nhật Bản và làm tiêu tan tham vọng gặm nhấm thêm thị phần của Toyota.

Trên trường quốc tế, lượng xe bán ra tại Mỹ và châu Âu giảm sụt. Nissan hụt hơi trên thị trường Hoa Kỳ vì xe của nhãn hiệu này bị chê là "rẻ tiền" và thiếu những kiểu xe mới kết nối với công nghệ hiện đại. Nissan cũng không có các kiểu SUV hay loại Pick up vốn được người Mỹ ưa chuộng. Trong tình cảnh khó khăn này, mùa hè vừa qua hãng xe Nhật thông báo từ nay đến năm 2022 sẽ cho 12.500 trên tổng số 138.000 nhân viên nghỉ việc, giảm công suất khoảng 10 %.

Vẫn tại Hoa Kỳ, hãng xe Ford vừa hứng chịu đợt đình công dài ngày nhất kể từ thập niên 1970 và 40 ngày bãi công của một bộ phận nhân viên gây thiệt hại hơn 2 tỉ đô la cho tập đoàn đang nợ nần chồng chất này. Ford đã phải thông báo cho 12.000 nhân viên thôi việc chỉ riêng tại châu Âu, đóng cửa 6 trong số 24 nhà máy đang hoạt động trên Lục Địa Già và cần "tiết kiệm 11 tỉ đô la để đối phó với môi trường ngày càng bất thuận lợi". Công ty này ngụ ý hai mối bất trắc, đó là Brexit và chiến tranh thương mại chính quyền Washington đã khơi lên từ hơn 1 năm rưỡi qua.

CO2, ác mộng của các hãng xe

Câu hỏi kế tiếp là do đâu các "ông lớn" trong ngành sản xuất xe hơi của thế giới phải lao đao ? Giới trong ngành đồng thanh trả lời "xe hơi điện và CO2 là những cơn ác mộng của các nhà sản xuất". Giám đốc cơ quan tư vấn AlixPartners giải thích : Thứ nhất, các phương tiện di chuyển đang bước vào một giai đoạn mới, thời kỳ mà xe hơi không còn là phương tiện được người tiêu dùng yêu thích nhất. Từ nạn tắc đường đến ô nhiễm không khí khiến một phần dân cư ở các thành phố lớn có cái nhìn kém thiện cảm với các loại xe bốn bánh.

Chính vì muốn chinh phục lại thành phần này mà các nhà sản xuất đang "bỏ ra rất nhiều tiền để đầu tư vào cả một thế hệ xe hơi cho tương lai" và tương lai đang thuộc về các kiểu xe điện. Theo AlixPartners, "trong 5 năm sắp tới thế giới sẽ giành ra đến 230 tỉ đô la để phát triển xe điện, 60 tỉ để phát triển xe không người lái". Vấn đề đặt ra là các hãng xe đã trông thấy các "khoản xuất ra vô cùng to lớn nhưng không hề biết là sẽ thu hồi lại được bao nhiêu". Đó là lý do thứ nhì thách thức ngành sản xuất ô tô của thế giới.

Cơn ác mộng thứ ba đối với ngành công nghiệp xe hơi mang tên "CO2" : Châu Âu đang trên tuyến đầu trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, nên đang siết chặt các chuẩn mực về lượng thải khí carbon. Giới trong ngành gọi đây là "một bức tường thành kiên cố" mà họ phải vượt qua. Có hai vấn đề đặt ra cùng một lúc cho các hãng xe. Trong lúc xe chạy bằng dầu diesel đã bị chê là độc hại vì phát ra những hạt bụi cực nhỏ không tốt cho sức khỏe, người tiêu dùng quay lại với các kiểu xe chạy bằng xăng. Nhưng xe xăng hiện vẫn thải nhiều CO2. Bài toán càng thêm nan giải khi người tiêu dùng có khuynh hướng sắm các kiểu SUV, xe lớn và nặng, vừa tốn năng lượng vừa thải nhiều khí carbon. Trong các điều kiện hiện nay, ba tổ hợp tên tuổi của châu Âu là Volkswagen của Đức, Fiat của Ý và PSA của Pháp có nguy cơ bị phạt trên 500 triệu euro mỗi bên vì vẫn đang vượt quá ngưỡng CO2 châu Âu cho phép.

Peugeot và Fiat : một cuộc hôn nhân "môn đăng hộ đối"

Có lẽ để cùng nhau vượt qua "bức tường thành kiên cố mang tên CO2" này mà tuần trước hai "ông lớn" của nền công nghiệp châu Âu Peugeot Citroen (PSA) của Pháp và Fiat Chrysler (FCA) của Ý chính thức thông báo hợp lực với nhau để hình thành tập đoàn sản xuất xe hơi lớn thứ tư trên thế giới. Cả hai cộng lại sẽ bán ra 8,7 triệu chiếc xe hàng năm, với doanh thu lên tới 184 tỉ euro. Theo giới quan sát, cuộc hôn nhân này được đánh giá là có nhiều khả năng lâu bên bởi cả hai đàng đều rất "môn đăng hộ đối" : Peugeot và Fiat là hai nhà "quý tộc trong số các tập đoàn công nghiệp truyền thống của châu Âu". Vả lại khi nhìn đến "của hồi môn" thì Pháp và Ý đều rất tương xứng: PSA là một tổng thể bao gồm 5 nhãn hiệu xe hơi có uy tín, về phía Fiat, tập đoàn này có 9 "mác" xe quen thuộc từ Fiat Chrysler đến Maserati hay Dodge ... Hãng Ý thành công trên thị trường Mỹ với những chiếc xe Jeeep hay Maserati nhưng lại yếu thế ngay tại châu Âu. Ngược lại, PSA của Pháp rất được người tiêu dùng châu Âu ưa chuộng, nhưng lép vế trên thị trường Mỹ. Đây là cơ hội bằng vàng để Peugeot PSA chinh phục thị trường Mỹ. Nhưng không chỉ có thế, hai nhà sản xuất lâu đời này của châu Âu cùng cần có nhau để đối mặt với cạnh tranh của quốc tế ngày càng gay gắt. Giáo sư Bernard Jullien, chuyên nghiên cứu về công nghiệp xe hơi trường đại học Bordeaux phân tích :

Bernard Julien : "Đúng là như vậy, hiện đang có xu hướng chung đặt ra cho ngành công nghiệp xe hơi thế giới. Đó là các công ty có khả năng sản xuất trên 7 triệu chiếc xe một năm ra thì mới đủ sức chống chọi với sức cạnh trên trường quốc tế , có đủ sức đầu tư thêm vào các lĩnh vực nghiên cứu và phát minh mà không ảnh hưởng đến giá thành của mỗi chiếc xe. Theo chiều hướng hay hai tập đoàn PSA của Pháp và Fiat Chrysler của Ý hợp lực với nhau. Tuy nhiên cần biết rằng PSA đang trong thế mạnh, Fiat Chrysler thì không. Bởi vì trong những năm gần đây, Fiat đã rất ít đầu tư vào các gam xe hơi đời mới hay xe hơi điện. Trên tất cả những lĩnh vực này, Fiat phải trông cậy vào Peugeot PSA... Vì vậy ngay sau khi hai hãng xe Pháp và Ý chính thức thông báo kết hợp thì cổ phiếu của Fiat đã tăng 10 %. Ngược lại, cổ phiếu của PSA thì đã mất giá 9 % trong phiên giao dịch hôm 30/10/2019".

Cuối cùng, viễn cảnh chiến tranh thương mại Mỹ-Trung kéo dài, tổng thống Mỹ vẫn dọa đánh thuế nhập khẩu nhắm vào xe hơi của thế giới lại càng khiến các nhà sản xuất đứng ngồi không yên.

Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí

Tải ứng dụng RFI để theo dõi toàn bộ thời sự quốc tế

Xem các tập khác
Không tìm thấy trang

Nội dung bạn đang cố truy cập không tồn tại hoặc không còn khả dụng.