Khủng hoảng Rohingya gây bất hòa trong ASEAN

Cuộc khủng hoảng về người Hồi giáo Rohingya ở Miến Điện bắt đầu gây bất hòa giữa các thành viên Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, ASEAN, một khối mà cho tới nay vẫn chủ trương không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau.

Biểu tình trước sứ quán Miến Điện tại Kuala Lumpur, Malaysia, phản đối các hành động ngược đãi người Rohingya tại Miến Điện REUTERS

Sự rạn nứt này được thể hiện qua việc Malaysia hôm Chủ nhật, 24/09/2017, đã phản bác một bản tuyên bố của Philippines, chủ tịch luân phiên của ASEAN. Theo quan điểm của Kuala Lumpur, tuyên bố của chủ tịch ASEAN không trình bày đúng “thực tế của tình hình” và không xác định rõ ràng người Rohingya Hồi giáo là một trong những cộng đồng gánh chịu hậu quả của bạo lực tại Miến Điện, quốc gia có đa số dân là người Phật giáo.

Cho tới nay, chính quyền Miến Điện vẫn dứt khoát không sử dụng từ “Rohingya”, cho rằng người Hồi giáo ở bang Rakhine, miền tây Miến Điện, không phải là một sắc tộc thiểu số của nước này, mà chỉ là những người nhập cư trái phép từ Bangladesh.

Kể từ khi một nhóm vũ trang Rohingya tấn công các đồn biên phòng của Miến Điện ngày 25/08, và quân đội Miến Điện mở chiến dịch trả đũa, hơn 400 người đã thiệt mạng và 430 000 người Rohingya đã vượt biên sang lánh nạn ở Bangladesh. Liên Hiệp Quốc đã lên án “một cuộc thanh lọc sắc tộc” ở Miến Điện.

Tình hình đã trở nên nghiêm trọng đến mức ASEAN buộc phải lên tiếng. Theo các nguồn tin từ bộ Ngoại Giao Philippines và chính phủ Malaysia, bên lề Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc ở New York, các nhà ngoại giao cao cấp và các ngoại trưởng ASEAN đã có thảo luận về nội dung bản tuyên bố của chủ tịch ASEAN trước khi bản tuyên bố này được công bố. Nhưng theo lời hai quan chức chính phủ Malaysia, các ngoại trưởng ASEAN đã không đạt được đồng thuận về hồ sơ này. Một trong hai quan chức nói trên cho biết tuyên bố của chủ tịch ASEAN “không phản ánh những quan ngại” của phía Malaysia về cuộc khủng hoảng Rohingya. Bản tuyên bố này lên án các vụ tấn công vào lực lượng an ninh Miến Điện và lên án “mọi hành động bạo lực gây thiệt hại tính mạng thường dân, phá hủy nhà cửa và khiến nhiều người dân phải tản cư”.

Trước đây, Kuala Lumpur đã từng phản bác một tuyên bố tương tự về khủng hoảng Rohingya, nhưng không ai ngờ là Malaysia hôm Chủ nhật vừa qua lại phản ứng như vậy, bởi vì nguyên tắc hoạt động của ASEAN là không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau.

Ngoại trưởng Anifah Aman của Malaysia, quốc gia có đa số dân là Hồi giáo, hôm Chủ nhật đã yêu cầu Miến Điện phải chấm dứt “những hành động tàn bạo” đã gây ra “thảm họa nhân đạo quy mô lớn”. Tuyên bố của ngoại trưởng Malaysia cho rằng Miến Điện “phải tìm ra những giải pháp dài hạn và vững chắc cho gốc rễ của xung đột”, ám chỉ là phải giải quyết vấn đề người Rohingya.

Khủng hoảng Rohingya trong thời gian qua đã khiến dư luận Malaysia, nơi có đa số dân là Hồi giáo, rất bất bình, nhiều người đã xuống đường để lên án Miến Điện và ủng hộ người Rohingya. Bộ Ngoại Giao Malaysia đã từng triệu đại sứ Miến Điện lên để bày tỏ bất bình về sự ngược đãi người Rohingya. Không chỉ có Malaysia, mà Indonesia, quốc gia khác có đa số dân là Hồi giáo, cũng đã có phản ứng mạnh về khủng hoảng Rohingya. Trong tháng này, tổng thống Jokowi Widodo đã mở họp báo đột xuất vào một ngày Chủ nhật để lên án những bạo lực nhắm vào người Rohingya, đồng thời thông báo đã cử ngoại trưởng đến gặp lãnh đạo Miến Điện Aung San Suu Kyi.

Khủng hoảng Rohingya có thể làm tiêu tan mọi nỗ lực của ASEAN trong nhiều năm qua để đưa Miến Điện hội nhập hoàn toàn vào khối này. Khủng hoảng ở Miến Điện cũng đang làm rạn nứt thêm nền tảng vốn không mấy vững chắc của ASEAN, trong khi khối này đã bất đồng sâu đậm về vấn đề Biển Đông và nói chung là về đối sách trước tham vọng bành trướng của Trung Quốc trong khu vực.