Biển Đông : Căng thẳng Mỹ-Trung gia tăng

Căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc trên vấn đề Biển Đông gia tăng qua những tuyên bố mới nhất của các lãnh đạo và quan chức hai nước. Theo Tân Hoa Xã, trong cuộc gặp gỡ hôm qua, 31/03/2016, bên lề cuộc họp thượng đỉnh thế giới tại Washington về an ninh hạt nhân, chủ tịch Tập Cận Bình tuyên bố với tổng thống Barack Obama rằng Bắc Kinh sẽ « kiên quyết bảo vệ chủ quyền và các quyền có liên hệ của Trung Quốc » trên vùng biển này.

Tư lệnh Hạm đội Thái Bình Dương Scott Swift cảnh báo tình hình căng thẳng ở Biển Đông, 06/10/2015. REUTERS/David Gray/Files

Mặc dù nói rằng Bắc Kinh « tôn trọng và bảo vệ tự do hàng hải và hàng không » ở Biển Đông, ông Tập Cận Bình nhấn mạnh rằng Trung Quốc sẽ không chấp nhận việc lấy cớ tự do hàng hải « để xâm phạm chủ quyền và các lợi ích an ninh quốc gia của Trung Quốc ».

Chủ tịch Trung Quốc tuyên bố như trên với tổng thống Obama vào lúc hải quân Hoa Kỳ gia tăng các cuộc tuần tra ở vùng biển Đông nhằm bảo vệ « tự do hàng hải », nhất là ở khu vực gần các đảo đang tranh chấp, những đảo mà Bắc Kinh tiếp tục bồi đắp. Đáp lại hành động của Mỹ, gần đây Trung Quốc đã triển khai tên lửa địa đối không trên đảo Phú Lâm, đảo lớn của quần đảo Hoàng Sa mà Trung Quốc đã đánh chiếm từ năm 1974, nhưng bị Việt Nam và một số nước khác tranh chấp chủ quyền.

Các quan chức Mỹ đã bày tỏ quan ngại là những hành động của Trung Quốc ở Biển Đông không đúng với lời cam kết của chủ tịch Tập Cận Bình vào năm ngoái tại Nhà Trắng rằng Bắc Kinh sẽ không quân sự hóa vùng biển mang tính chiến lược này. Đây cũng là điều mà ông Ben Rhodes, cố vấn cao cấp của tổng thống Obama về chính sách ngoại giao, nhắc lại trước cuộc gặp gỡ giữa hai lãnh đạo Mỹ Trung.

Nhưng cũng trong ngày hôm qua, một phát ngôn viên bộ Quốc phòng Trung Quốc đã lên tiếng cảnh cáo Hoa Kỳ là nên « thận trọng » trên vấn đề Biển Đông, tiếp theo sau tuyên bố của thứ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert Work là Washington sẽ không tôn trọng một vùng nhận dạng phòng không mà Trung Quốc đơn phương thiết lập ở vùng biển đang tranh chấp này.

Ngày 30/03/2016, ông Robert Work đã nhấn mạnh rằng việc thiết lập vùng nhận dạng phòng không ở Biển Đông không hề có một cơ sở nào về mặt luật pháp quốc tế và theo ông, việc thiết lập một vùng như vậy sẽ « gây mất ổn định » khu vực.

Đáp lại tuyên bố của thứ trưởng Quốc phòng Mỹ, phát ngôn viên bộ Quốc phòng Trung Quốc Dương Vũ Quân hôm qua, 31/03 đã lên án Hoa Kỳ vẫn giữ « tâm lý Chiến tranh lạnh » và « đi ngược lại xu hướng hòa bình, phát triển và hợp tác ».

Hôm nay, 01/04, đến lượt phát ngôn viên bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi chỉ trích tuyên bố của ông Robert Work, khẳng định việc thiết lập vùng nhận dạng phòng không ở Biển Đông không có liên hệ gì đến các tranh chấp lãnh thổ ở vùng biển này. Ông Hồng Lỗi cũng bác bỏ tuyên bố của thứ trưởng Quốc phòng Mỹ rằng việc thiết lập vùng nhận dạng phòng không ở Biển Đông là không có cơ sở về mặt luật pháp quốc tế. Phát ngôn bộ Ngoại giao Trung Quốc đặt câu hỏi : « Khi thiết lập vùng nhận dạng phòng không, Hoa Kỳ đã dựa trên cơ sở nào về luật quốc tế ? ».

Các cuộc đấu khẩu nói trên giữa lãnh đạo và quan chức hai nước Mỹ Trung cho thấy Biển Đông là vấn đề gây bất đồng ngày càng khó giải tỏa giữa hai siêu cường quốc này. Bắc Kinh thì kiên quyết bảo vệ « chủ quyền », còn Washington thì dứt khoát bảo vệ « tự do hàng hải », hai khái niệm ngày càng đối chọi, làm gia tăng nguy cơ xảy ra đụng độ giữa hai bên ở vùng biển chiến lược này.