Tổng thống Miến Điện Thein Sein : chuyên gia diễn biến hoà bình

Thein Sein, viên tướng cột trụ trong tập đoàn quân phiệt một thời giam cầm nhà đối lập Aung San Suu Kyi sẽ bàn giao chính quyền cho cựu tù nhân của mình vào ngày 30/03/2016. Có ai ngờ một nhân vật lầm lỳ, bị xem là « tay sai » của bạo chúa Than Shwe, đã đưa quốc gia Đông Nam Á bị cô lập vào con đường dân chủ mà không đổ một giọt máu .

Tổng thống Miến Điện Thein Sein (phải) tới dự phiên họp cuối cùng Quốc Hội cũ tại Naypyidaw ngày 28/01/2016. REUTERS/Soe Zeya Tun

Cách nay năm năm, khi được chỉ định làm tổng thống Miến Điện với một chính phủ dân sự hình thức thay thế tập đoàn tướng lãnh rút lui vào hậu trường, tướng Thein Sein bị công luận trong và ngoài nước xem là bù nhìn của nhà độc tài Than Shwe già yếu. Với gương mặt lầm lỳ, ông cam kết sẽ thực hiện tiến trình « dân chủ hóa có kỹ luật ». Hơn 50 triệu dân Miến Điện bán tín bán nghi.

Vào ngày 30/03/2016 tới, Miến Điện sẽ có vị tổng thống dân sự đầu tiên. Sau năm năm thực hiện lời hứa, với nhiều lúc thăng trầm, tổng thống mãn nhiệm Thein Sein sẽ bàn giao quyền lực cho ông Htin Kyaw, nhân vật tín cẩn của bà Aung San Suu Kyi. Cuộc chuyển giao quyền lực sẽ ghi dấu một trang sử mới tại Miến Điện sau gần 70 năm do tướng lãnh hoặc cựu tướng cai trị.

Tầm ngầm mà đấm chết voi

Xuất thân từ một gia đình nông dân ở châu thổ sông Irrawaddy, tên tuổi của ông Thein Sein từ đây gắn liền với chính sách mở cửa đem lại dân chủ và tự do, khát vọng của dân chúng.

Thật ra thì vai trò của tổng thống Thein Sein cũng rất hạn chế. Ông được đặt đúng chổ và làm đúng việc : Không để phe quân đội bị mất nhiều quyền lợi, nhưng cũng phải thỏa mãn khát vọng tự do dân chủ của người dân muốn hội nhập vào trào lưu thế giới.

Luật sư Yi Yi, 59 tuổi, ở Rangun mô tả tình hình Miến Điện trong năm năm Thein Sein như sau : Chúng tôi chỉ mới dễ thở hơn so với thời chế độ quân phiệt. Người dân muốn thay đổi hoàn toàn trong khi họ chỉ mới cởi áo nhà binh.

Tuy vậy, nhờ tướng Thein Sein tôn trọng lịch trình dân chủ hóa « kỷ luật », mà bầu cử dân chủ đã diễn ra và người dân mới có cơ hội bầu cho đối lập. Nhà phân tích độc lập Richard Horsey nhận định với AFP : Công luận rất ngạc nhiên vì nhân vật được xem là kẻ thừa hành của nhà độc tài Than Shwe đã không hành xử như bù nhìn khi lên nhậm chức tổng thống năm 2011.

Diễn biến hoà bình có báo trước

Ngay những tháng đầu tiên, ông đã gặp lãnh đạo Aung San Suu Kyi, được thả ra khỏi nhà giam vào năm 2010. Sau đó, ông ra lệnh thả hàng ngàn tù chính trị, chấm dứt kiểm duyệt thông tin báo chí, sách vở, điện ảnh, nối lại đối thoại với các sắc tộc nổi dậy đòi quyền tự trị rộng rãi hơn.

Nhưng hành động ngoạn mục nhất của ông là đình chỉ dự án một đập thủy điện khoảng 3 tỷ đôla, do Trung Quốc đầu tư, một đòn đau đối với Bắc Kinh.

Cho đến hôm nay, giới phân tích không rõ những động cơ nào đã thúc đẩy tướng Thein Sein dân chủ hóa đất nước thay vì bám trụ : Vì thấy lòng bất mãn của dân chúng quá cao, vì sợ mất chủ quyền về tay Trung Quốc, vì thấy quốc nhục chậm tiến so với trào lưu thế giới ? Rất có thể là cả ba lý do hợp lại.

Công lao và vết nhơ để lại

Theo ghi nhận của AFP từ Rangoon, chính quyền Thein Sein vẫn để lại một số vết nhơ : hàng chục sinh viên tranh đấu đòi cải cách giáo dục vẫn còn bị giam, để trổi dậy làn sóng kỳ thị Hồi Giáo của một hệ phái Phật Giáo cuồng tín. Trong những ngày cuối cùng của chính phủ mãn nhiệm, không ít thân nhân của tướng lãnh, sĩ quan bị tố cáo tranh thủ giành giựt nhiều hợp đồng kinh doanh béo bở.

Hệ quả 70 năm quân đội cầm quyền sẽ còn ảnh hưởng lâu dài tại Miến Điện, vì phe quân sự vẫn duy trì quyền lực chính trị và kinh tế. Nhiệm vụ của tân chính quyền dân sự do vậy sẽ rất cam go và phải nhanh chóng mang lại kết quả cụ thể để không phụ lòng dân tín nhiệm.

Cũng theo AFP, đối với đông đảo người Miến Điện, di sản lớn nhất của tướng Thein Sein là vai trò của ông trong công cuộc bàn giao chính trị, ôn hoà, không đổ máu.

Nỗ lực hoà giải này, nỗi ám ảnh của các chế độ độc tài, được gọi là « diễn biến hoà bình ».