Thượng đỉnh Đài-Trung : Ván cờ đầy bất trắc

Cuộc gặp gỡ lịch sử giữa hai lãnh đạo Trung Quốc và Đài Loan có thể nói là một ván cờ hết sức tế nhị, nhất là đối với Đài Bắc, bởi vì diễn ra ngay trước cuộc bầu cử Tổng thống Đài Loan tháng 01/2016 - một cuộc bỏ phiếu mà Quốc dân đảng được dự báo là sẽ thất cử do chính sách quá thân Bắc Kinh.

Biểu tình tại Đài Bắc ngày 07/11/2015. Người dân Đài Loan lo sợ trước chính sách thân Bắc Kinh của Quốc dân đảng. REUTERS/Pichi Chuang

Trên trường quốc tế hiện nay, Đài Loan ngày càng bị lép vế trước thế áp đảo ngày càng mạnh của Trung Quốc. Vốn đã bị mất chiếc ghế ở Liên Hiệp Quốc vào tay Trung Quốc vào năm 1971, nay Đài Bắc chỉ được 22 quốc gia chính thức công nhận. Tổng thống Mã Anh Cửu đã hy vọng là cuộc gặp gỡ hôm nay tại Singapore sẽ tạo cho Đài Loan một chỗ đứng quan trọng hơn trên bàn cờ thế giới. 

Về phía Trung Quốc, cải thiện hơn nữa quan hệ giữa hai bờ eo biển Đài Loan sẽ kéo Đài Bắc vào trong quỹ đạo ngoại giao và kinh tế của Bắc Kinh, và qua đó có thể cắt đứt quan hệ giữa Đài Loan với Hoa Kỳ, quốc gia đã cam kết sẽ bảo vệ hòn đảo này trong trường hợp Trung Quốc tấn công. 

Nhưng cuộc gặp thượng đỉnh Trung-Đài cũng mang đầy bất trắc đối với cả hai bên. Nó có thể sẽ phản tác dụng, nếu như những cử tri Đài Loan vốn đã nghi ngờ Trung Quốc bây giờ lại nghĩ rằng cuộc gặp gở này là một mưu toan của Bắc Kinh nhằm tác động lên lá phiếu của người dân Đài Loan. Trong trường hợp đó, họ sẽ dồn phiếu nhiều hơn cho Đảng Dân Tiến, đảng đối lập. Lãnh đạo của đảng này, bà Thái Anh Vân đã cho rằng cuộc họp thượng đỉnh ở Singapore sẽ gây phương hại cho nền dân chủ của Đài Loan. 

Ông Rana Mitter, giáo sư về chính trị và lịch sử Trung Quốc tại Đại học Oxford, cho biết : « Cử tri Đài Loan vẫn rất quan ngại về sự can thiệp của chính quyền Hoa lục vào chính trị nội bộ của Đài Loan. Cho nên cuộc gặp gỡ này có thể được coi như là một sự xác nhận chính sách một nước Trung Quốc duy nhất.» 

Đối với nhà chính trị học Jean-Pierre Cabestan ở Hồng Kông, Chủ tịch Trung Quốc đã cố thu phục nhân tâm Đài Loan qua cuộc gặp gỡ lịch sử này. Ông Cabestan nhấn mạnh lợi ích của Bắc Kinh là gia tăng sự phụ thuộc lẫn nhau giữa Trung Quốc với Đài Loan, chứ không phải là giảm bớt sự phụ thuộc đó. Cho nên, Bắc Kinh phải cố duy trì càng nhiều kênh liên lạc càng tốt. 

Nhưng theo ông Cabestan, mối nguy hiểm nằm ở chỗ là Đài Loan xích gần lại quá nhiều với một chính quyền vẫn đe dọa sự tồn tại của hòn đảo này như là một thực thể độc lập trên thực tế. 

Đối với bản thân hai nhà lãnh đạo, cuộc gặp gỡ ở Singapore cũng hết sức tế nhị. Chủ tịch Tập Cận Bình phải cố tránh đặt ông Mã Anh Cửu ngang hàng với ông, còn Tổng thống Đài Loan thì phải cố tránh tỏ ra khúm núm trước Chủ tịch Trung Quốc. 

Để tránh không thừa nhận tính chính đáng của nhau, hai lãnh đạo Trung Đài không dùng danh xưng « Chủ tịch » hay « Tổng thống » mà gọi nhau là « Ngài ». Và cũng vì hai bên vẫn không chính thức thừa nhận tính chính đáng của nhau, cho nên sau cuộc gặp gỡ tại Singapore hôm nay, đã không có thỏa thuận hay tuyên bố chung nào được công bố.

Kết quả cụ thể duy nhất được Tổng thống Mã Anh Cửu thông báo trong cuộc họp báo chung, đó là ông đã đề nghị thiết lập một đường dây điện thoại đỏ giữa hai bên và ông Tập Cận Bình đã đồng ý với đề nghị này. Tổng thống Đài Loan cũng bày tỏ hy vọng là thượng đỉnh Singapore sẽ là một bước tiến thêm đến bình thường hóa bang giao song phương. 

Nhưng theo ông J. Micheal Cole, cuộc gặp gỡ hôm nay chỉ đề cập những những vấn đề chung chung và sẽ không mang lại thay đổi nào, nhất là vì ông Mã Anh Cửu, do không thể ra tranh cử lần nữa, sẽ rời khỏi chiếc ghế tổng thống vào năm tới. Ông Cole cho rằng, cuộc gặp gỡ ở Singapore mang tính lịch sử vì là lần đầu tiên, nhưng đây không là một sự kiện rất quan trọng.