Với TPP Nhật Bản đã chuyển từ « thế thủ sang thế công ». Thủ tướng Abe nhận định như trên sau khi kết thúc đàm phán về Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương. TPP là bàn đạp để Nhật Bản đẩy mạnh cải tổ kinh tế, thực hiện mũi tên thứ ba trong chiến lược Abenomics.
Trong số 12 quốc gia tham gia TPP, Nhật Bản là nền kinh tế lớn thứ nhì, sau Mỹ. Theo thẩm định của tập đoàn bảo hiểm Pháp AXA, một khi hiệp định TPP chính thức đi vào hoạt động, nhờ xóa bỏ hàng rào quan thuế đối với hơn 18.000 mặt hàng tại 12 nước, tổng sản phẩm nội địa của Nhật Bản sẽ tăng thêm được khoảng 0,5 điểm mỗi năm từ nay đến năm 2020. Còn theo thẩm định của viện nghiên cứu Peterson, trụ sở tại Washington, nhờ có TPP sẽ có gần 120 tỷ đô la đổ về Nhật Bản, chủ yếu nhờ đầu tư trực tiếp nước ngoài, một khi xứ hoa anh đào đã xóa bỏ được các hàng rào quan thuế và tự do hóa các luồng tư bản, thương mại với 11 đối tác còn lại trong vành đai Thái Bình Dương.
Khi lên cầm quyền vào những ngày cuối năm 2012, nội các của thủ tướng Abe đã nỗ lực thúc đẩy tiến trình hội nhập kinh tế với quyết định tham gia đàm phán về hiệp định TPP. Chính quyền của ông Abe thậm chí còn xem Hiệp ước Đối tác Xuyên Thái Bình Dương như một yếu tố then chốt của chiến lược phát triển lâu bền cho Nhật Bản. TPP là một yếu tố quyết định trong « mũi tên thứ ba » của chính sách kinh tế mang tên thủ tướng Nhật, Abenomics.
Trong mũi tên thứ ba này thủ tướng Abe chủ trương tiến hành cải tổ sâu rộng để đem lại tăng trưởng bền vững cho một nền kinh tế đang mất dần thế thượng phong. Sau khi đa bắn đi thành công hai mũi tên đầu tức dùng ngân sách Nhà nước để bơm thêm hơn 10 ngàn tỷ yen – khoảng 80 tỷ euro - vào guồng máy kinh tế và buộc Ngân hàng Trung ương nới lỏng chính sách tiền tệ, để kích thích xuất khẩu, tiếp sức cho cả tiêu thụ nội địa lẫn đầu tư, mũi tên thứ ba tập trung vào hai lĩnh vực : thương mại và đầu tư.
Tokyo đã chờ đợi nhiều ở TPP và câu hỏi đặt ra là tại sao Nhật Bản đã bằng mọi giá phải tham gia vào tiến trình đàm phán với 11 đối tác trong vùng Thái Bình Dương ?
Cách nay hai năm, trong một bài phân tích kinh tế gia Yoshizaki Tatsuhiko, phó giám đốc cơ quan tư vấn tài chính Sojitz Research Institute đã nêu rõ ba lý do trả lời cho câu hỏi trên. Theo ông, lý do thứ nhất, TPP cho phép Nhật Bản cùng lúc tiến tới một thỏa hiệp tự do mậu dịch với 11 đối tác thay và qua đó, mở cửa thị trường, xóa bỏ các hàng rào quan thuế trong lúc đàm phán trong khuôn khổ Tổ chức Thương mại thế giới hoàn toàn bị bế tắc. Nhìn sang hai đối thủ lớn của Nhật Bản là Trung Quốc và Hàn Quốc, thì cả Bắc Kinh lẫn Seoul cùng đã tranh thủ thời gian để thiết lập một loạt các thỏa thuận song phương với nhiều nước bạn hàng trên thế giới.
Lợi thế thứ nhì với TPP là Nhật Bản đẩy mạnh chính sách hội nhập kinh tế của mình trong khu vực Châu Á và Thái Bình Dương. Mục tiêu thứ ba mà Tokyo nhắm tới là hiệp định tự do mậu dịch TPP sẽ tạo đà cho thủ tướng Abe nhanh chóng thúc đẩy tiến trình cải tổ. Bởi vẫn theo chuyên gia người Nhật Yoshizaki Tatsuhiko, kinh tế Nhật Bản từ nhiều năm qua đã bị bó tay vì không dám động chạm đến 1 số lĩnh vực gọi là « cấm kỵ » mà ở đó giới sản xuất đã có một tiếng nói rất mạnh để đòi chính phủ tiếp tục áp dụng các biện pháp bảo hộ. Có điều việc đóng cửa đó đã gây nhiều thiệt thòi cho người tiêu dùng và cũng là gánh nặng đối với chính phủ.
Vì vậy TPP là cơ hội để Nhật Bản cởi trói một số lĩnh vực, nhất là trong bối cảnh kinh tế nước này vừa bị hỏng thêm một đầu máy : xuất khẩu sang Trung Quốc bị chựng lại vì những khó khăn của chính nền kinh tế số 2 toàn cầu. Theo như giải thích sau đây của chuyên gia về kinh tế Nhật Bản, bà Evelyne Dourille Feer, thuộc Trung tâm Nghiên Cứu về Triển vọng Kinh tế Quốc tế CEPII :
« Kinh tế Nhật Bản đang trong giai đoạn tương đối khá khó khăn. Các hoạt động của ngành xuất khẩu bị chựng lại, chủ yếu do kém xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc. Nhìn đến một thị trường khác là Châu Âu, thì đà phục hồi của châu lục này hãy còn mong manh.
Trung Quốc không là nguyên nhân duy nhất gây khó khăn cho Nhật Bản nhưng là một mối lo ngại đối với các doanh nhân xứ phù tang, bởi vì Trung Quốc là một thị trường lớn của nền công nghiệp Nhật Bản. Bên cạnh khó khăn đối với khu vực xuất khẩu, chỉ số sản xuất công nghiệp của Nhật trong hai tháng 7 và 8 đều đã giảm sụt và có khả năng là còn tiếp tục giảm trong tháng 9/2015. Có nhiều khả năng, tăng trưởng của Nhật Bản năm nay không đạt được mức 2 % như mong đợi và thậm chí Nhật Bản có nguy cơ bị suy thoái nếu như chỉ số tăng trưởng cho quý 3/2015 là 0%.
Trên thực tế, khó khăn của Nhật hiện tại được giải thích phần lớn qua kênh xuất khẩu đang bị chựng lại vì các nước bạn hàng lớn của Nhật giảm sức mua.Thế rồi bên cạnh đó là sức mua của trong nước. Cho tới nay, lương bổng chưa được nâng cao một cách thỏa đáng. Từ khi thủ tướng Abe khởi động chính sách cải tổ kinh tế mang tên ông, mức lương của người lao động có tăng, nhưng tăng rất chậm. Đồng thời các hộ gia đình, vẫn có thói quen để dành tiền. Tiêu thụ nội địa chưa được khởi sắc như mong đợi. Trong khi đó thì chìa khóa tăng trưởng của Nhật Bản hiện đang do các hộ gia đình nắm giữ. Người dân mà có tin tưởng vào tương lại, họ có dám tiêu thụ thì kinh tế mới mong vươn lên. Chưa có dấu hiệu là mức tiêu thụ sớm tăng lên, thì các doanh nghiệp chưa thể vững tâm đầu tư. Vì vậy mà các mục tiêu đầy tham vọng của chính sách Abenomics chưa đem lại kết quả mong muốn. Giờ đây với TPP, kịch bản sẽ thay đổi khá nhiều khi mà hiệp ước này mở ra nhiều triển vọng xuất khẩu và cạnh tranh mà ở đó các doanh nghiệp Nhật Bản đang chiếm những lợi thế rõ rệt »
Công luận Nhật hài lòng với TPP
Trở lại với khía cạnh thực dụng của Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương, RFI đặt câu hỏi với giáo sư Vũ Đăng Khuê, một người sống lâu năm tại Nhật Bản, người dân Nhật đón nhận thế nào tin Tokyo kết thúc đàm phán với quốc tế về TPP.
GS Vũ Đăng Khuê_Tokyo
Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí
Đăng ký