Vào nội dung chính
Tạp chí kinh tế

Nhật Bản từ bỏ năng lượng hạt nhân ?

Đăng ngày:

Bốn năm sau thảm họa động đất, sóng thần, tai nạn nhà máy điện hạt nhân Fukushima, một lần nữa câu hỏi đặt ra là Nhật Bản có thể từ bỏ năng lượng hạt nhân hay không. Phần lớn trong công luận vẫn chống đối việc cho các nhà máy điện hạt nhân hoạt động trở lại.

Biểu tình chống hạt nhân tại Tokyo ngày 08/03/ 2015.
Biểu tình chống hạt nhân tại Tokyo ngày 08/03/ 2015. REUTERS/Thomas Peter
Quảng cáo

Tháng 11/2014 Thống đốc tỉnh Kogoshima đồng ý cho phép 2 lò phản ứng tại khu nhà máy điện hạt nhân Sandai –đông bắc- hoạt động trở lại. Quyết định trên được đưa ra sau khi tập đoàn Kyushu Electric Power và Cơ quan An toàn Hạt nhân của Nhật quả quyết là 2 lò liên quan và hai lò khác tại khu nhà máy Takahama, tỉnh Fukui, miền trung Nhật Bản đã trải qua nhiều đợt trắc nghiệm và tuân thủ các chuẩn mực về an toàn hạt nhân. Nhưng từ đó tới nay, 48 lò phản ứng trên xứ hoa anh đào – không kể 6 lò đã bị hư hại của Fukushima- vẫn chưa được khởi động lại.

Trước khi xảy ra tai nạn ở khu nhà máy Fukushima năng lượng hạt nhân cung ứng từ 25 đến 30 % cho toàn bộ nhu cầu điện lực của Nhật Bản. Tokyo thậm chí còn đề ra mục tiêu nâng tỷ lệ đó lên thành 50 % vào khoảng năm 2050.

Trận động đất ngày 11/03/2011 đã vĩnh viễn chôn vùi kế hoạch phát triển năng lượng hạt nhân. Dù vậy Nhật Bản khó có thể từ bỏ nguồn năng lượng này. Trong bốn năm qua, hóa đơn năng lượng đè nặng lên cán cân thương mại. Kim ngạch nhập khẩu, từ than đá đến khí đốt, dầu hỏa đều tăng vọt. Giá điện và ga tăng 20 % đối với các hộ gia đình. Hóa đơn tiền điện của các tập đoàn sản xuất tăng 30 %. Cùng lúc ngành công nghệ hạt nhân của Nhật bị thiệt hại ít nhất là hơn 35 tỷ euro trong bốn năm vừa qua.

Hơn nữa, theo một công trình nghiên cứu được hãng thông tấn Reuters thực hiện vào năm 2014, khoảng 2/3 trên tổng số 48 lò phản ứng trên toàn quốc có nguy cơ bị đóng cửa vĩnh viễn, do không đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn, hay quá tốn kém nếu như phải được nâng cấp trước khi được cấp giấy phép hoạt động trở lại.

Dù vậy nội các của Thủ tướng Shinzo Abe vẫn coi hạt nhân là nguồn năng lượng chính. Cuối tháng 1/2015 bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp chủ trì một loạt các cuộc họp để bàn về chính sách năng lượng Nhật Bản trong tương lai. Trong khuôn khổ các cuộc họp nói trên, nhiều chuyên gia cho rằng, cần đa dạng hóa các nguồn năng lượng, giảm bớt trọng lượng của lĩnh vực hạt nhân xuống còn 15 % thay vì 28 % như trong thời kỳ tiền Fukushima. Nhưng về phía chính phủ, Tokyo mong muốn, năng lượng hạt nhân do ít gây khí thải làm hâm nóng trái đất, bảo đảm từ 20 đến 25 % nhu cầu điện lực của toàn quốc.

Tuy nhiên để đạt được mục tiêu đó, thì Nhật Bản sẽ phải xây dựng thêm các nhà máy mới hoặc sẽ phải kéo dài thêm thời gian hoạt động của những cơ sở sẵn có thêm ít nhất là 40 năm. Cần biết rằng, hiện có 7 trên tổng số 48 lò phản ứng đã hoạt động trong một thời gian là hơn 40 năm và cần phải được tháo dỡ.

Mỗi năm Nhật Bản nhập 26 tỷ euro năng lượng và Nhật Bản khó có thể tiếp tục chịu đựng được mức chi tiêu đó, cho dù, trong ngắn hạn giá dầu hỏa và khí đốt đang rất thấp. Tokyo căn cứ vào hóa đơn năng lượng quá nặng để thuyết phục công luận về nhu cầu cấp bách cần quay lại với điện hạt nhân.

Về điểm này bà Charlotte Mijeon đại diện cho tổ chức mang tên Sortir du nucléaire, chủ trương cần đóng cửa các nhà máy hạt nhân, cho rằng, bên cạnh những tính toán thuần túy về tài chính, thì còn phải tính đến cái giá phải trả đối với môi trường, đối với sức khỏe con người trước cái mà bà gọi là « hiểm họa hạt nhân » :

« Trước hết tôi xin nhắc lại, từ trước tới nay, Nhật Bản luôn lệ thuộc vào năng lượng nhập từ nước ngoài. Đó có thể là dầu khí, hay than đá. Hơn nữa, do không có mỏ uranium, Nhật Bản tới nay vẫn phải nhập uranium. Việc các nhà máy điện hạt nhân phải đóng cửa gây thêm khó khăn cho Nhật Bản – từ lĩnh vực sản xuất đến tư nhân, khiến nhu cầu nhập khẩu tăng cao. Nhưng ở đây cần cân nhắc lại xem rằng, hóa đơn năng lượng nhập khẩu tốn kém hơn, hay cái giá phải trả do tai nạn nhà máy điện Fukushima gây ra đắt hơn. Ở đây tôi muốn nói đến những chi phí phải trả cho việc quét dọn rác thải hạt nhân, làm sạch môi trường. Tới nay các phí tổn ước tính lên tới khoảng 20 tỷ euro mà hậu quả vẫn cưa được khắc phục.

Đó là chưa kể trong tương lai, còn phải tính đến những hậu quả về mặt y tế do tai họa Fukushima gây nên, cái giá phải trả trước những thiệt hại đối với môi trường, đối với nông nghiệp. Hiện nay 120 ngàn người phải di dời chỗ ở, nhiều gia đình bị ly tán, có nhiều người mẹ phải mang con nhỏ đi chỗ khác trong lúc người cha, chồng, thì vẫn ở lại để trông nhà.

Đối với khu vực nhà máy điện Fukushima, vấn đề nước bị nhiễm xạ vẫn chưa được giải quyết dứt điểm, rác thải cũng vậy. Từ kinh nghiệm của Fukushima nhiều câu hỏi đặt ra đối với các nhà máy điện hạt nhân khác trên toàn lãnh thổ Nhật Bản : vấn đề an toàn. Điều mà chúng ta biết được là Nhật Bản luôn phải đối mặt với nguy cơ động đất.

Câu hỏi đặt ra là liệu Nhật Bản có thể đương đầu cùng lúc với 2 thảm họa – thiên tai và hạt nhân - như hồi năm 2011 hay không. Nhật Bản có thể cho các nhà máy điện hạt nhân hoạt động trở lại hay chăng khi mà có có nhiều nghi vấn về các chuẩn mực an toàn, khi nhiều tập đoàn khai thác bị nghi ngờ giấu giếm thông tin ».

Hạt nhân để đối phó với hiệu ứng lồng kính

Về phần mình, Isabell Jouette, phát ngôn viên của tập đoàn SFEN chủ trương phát triển năng lượng hạt nhân nhấn mạnh, kể từ khi các nhà máy nguyên tử của Nhật bị đóng cửa, năng lượng hóa thạch đang bảo đảm 62 % các nguồn điện lực cho nước này nhảy vọt lên thành 88 %. 2013 là năm Nhật Bản phá kỷ lục về mặt thải khí CO2 làm hâm nóng trái đất.

« Không thể phủ nhận Fukushima là một thảm họa và đương nhiên không thể đem tất cả lên bàn cân, tính bằng tiền. Nhưng bên cạnh đó cũng phải lưu ý là Nhật Bản do nhập thêm năng lượng hóa thạch đã thải thêm CO2, lượng khí thải tăng từ 6 đến 10 % một năm và đó cũng là điều cần cân nhắc khi nêu lên câu hỏi Tokyo có nên rút lui hoàn toàn khỏi năng lượng hạt nhân hay không.

Một điểm khác nữa là hóa đơn tiền điện của các hộ gia đình Nhật Bản từ khi ngưng điện hạt nhân, tăng lên thêm 20 %. Đành rằng có tới 120 ngàn dân cư trong khu vực sát cạnh với Fukushima đã phải di dời chỗ ở, nhưng 80 ngàn trong số đó đã bắt đầu trở về nguyên quán. Ngoài ra, TEPCO đã cải tổ lại cơ cấu, Cơ quan an toàn hạt nhân của Nhật cũng tăng cường một số các biện pháp kiểm tra. Có nhiều yếu tố cho thấy là tình hình đang được chấn chỉnh lại, và trong tầm kiểm soát ».

Công luận vẫn chống điện hạt nhân

Hiện vẫn còn hơn 50 % dân Nhật chống điện hạt nhân cho dù hóa đơn tiền điện của các hộ gia đình đã tăng 20 % trong bốn năm qua và sẽ còn tiếp tục tăng thêm nữa khi mà chính phủ dành cho năng lượng tái tạo một vị trí quan trọng hơn. Về điểm này bà Isabelle Jouette, ghi nhận :

« Đúng là sau tai nạn nhà máy điện Fukushima hồi tháng 3/2011 thì đã có tới 91 % dân Nhật chống hạt nhân. Giờ đây tỷ lệ đó khoảng từ 60 đến 70 %. Chính quyền chuẩn bị cho khởi động lại 4 lò máy, cả 4 đã được Cơ quan An toàn Hạt nhân kiểm tra rất kỹ. Đó là những đợt kiểm tra rất khắt khe và rất đáng tin cậy. Tôi không nghĩ là chính phủ Nhật dám đùa với lửa, hời hợt trước vấn đề y tế công cộng và an toàn hạt nhân »

Cũng bà Jouette, đại diện cho SFEN nhấn mạnh trên các chuẩn mực an toàn rất khắt khe mà chính phủ Nhật đã áp đặt từ sau thiên tai năm 2011.

« Tôi không được biết công trình nghiên cứu của Reuters theo đó 2/3 các lò phản ứng của Nhật có thể bị đóng cửa vĩnh viễn vì không bảo đảm an toàn. Nhưng hiện tại trên toàn lãnh thổ Nhật Bản có 48 lò phản ứng hạt nhân ; 4 trong số đó rất an toàn sau khi đã được kiểm tra. Cần nói thêm là Tokyo đưa ra hai điều kiện để 4 lò đó hoạt động lại : một là các tập đoàn khai thác phải tuân thủ một số chuẩn mực mới khắt khe hơn, và hai là việc cho hoạt động lại hay không tùy thuộc vào quyết định của người dân trong khu vực lân cận. Cụ thể là ở Fukushima chẳng hạn, tập đoàn TEPCO được phép đổ nước thải nhiễm xạ ra biển với sự đồng thuận của dân cư trong vùng ».

Cuối tháng 2/2015, một cựu nhân viên trong Cơ quan An toàn Hạt nhân Nhật Bản đã thú nhận : nhiều quy định của cơ quan này đã không hề được tập đoàn điện lực khai thác khu nhà máy Fukushima tuân thủ. Chính vì vậy Charlotte Mijeon, phát ngôn viên của phong trào chống điện hạt nhân, Sortir du nucléaire cho rằng : giải pháp đối với Nhật Bản sẽ phải là năng lượng tái tạo.

« Các chuẩn mực an toàn hạt nhân được tăng cường, nhưng không thể nói là các cơ quan điện lực của Nhật Bản đã thay đổi một cách cơ bản đường lối hoạt động. Ngành công nghệ năng lượng hạt nhân tại Nhật Bản rất mạnh. Họ gây áp lực rất lớn lên chính giới. Họ đã liên tục và ráo riết vận động để các nhà máy điện hạt nhân hoạt động lại. Có nhiều người lo ngại, Nhật Bản thiếu năng lượng, thiếu điện. Nhưng quốc gia này có phương tiện để chế tạo điện. Đặc biệt là khai thác các nguồn năng lượng tái tạo. Với giải pháp này, Tokyo giải quyết được một lúc hai vấn đề : không phụ thuộc vào năng lượng nhập từ nước ngoài đồng thời lại giảm được khí thải CO2 làm hâm nóng trái đất và gây ô nhiễm không khí ».

Giải pháp nào cho năng lượng của Nhật ?

Bà Isabelle Jouette thuộc tổ chức SFEN lưu ý : « Chính phủ Nhật không muốn trông chờ tất cả vào năng lượng hạt nhân, để hạt nhân bảo đảm 80 % hay 100 % nhu cầu của quốc gia này. Tokyo chỉ đề ra mục tiêu là giới hạn nặng lượng hạt nhân ở mức 26 %, rồi bên cạnh đó, phát triển năng lượng sạch. Năng lượng tái tạo, trong tương lai sẽ đáp ứng khoảng 25 % nhu cầu của nền kinh tế đứng thứ ba trên thế giới này. Nói cách khác, chúng ta thấy rõ là Nhật Bản muốn đa dạng hóa các nguồn năng lượng, vừa sử dụng năng lượng hóa thạch, vừa có năng lượng hạt nhân và vừa khai thác các nguồn năng lượng tái tạo, từ năng lượng gió, mặt trời hay thủy điện … »

Câu hỏi đặt ra là liệu Nhật Bản có đủ phương tiện để cùng lúc vừa phát triển năng lượng tái tạo, vừa cải tổ sâu rộng ngành công nghệ hạt nhân và vừa giảm mức tiêu thụ dầu, khí than đá, góp phần giới hạn khí thải làm hâm nóng trái đất hay không. Charlotte Mijeon trả lời :

« Về mặt tài chính mà nói, rất khó để trải ra trên tất cả các loại năng lượng như kịch bản vừa nêu. Nhật Bản sẽ không đủ sức để cùng lúc vừa phát triển năng lượng hạt nhân, vừa đầu tư vào các loại năng lượng tái tạo. Hơn nữa điều đáng lo ngại là cho dù chỉ có một nhà máy điện hạt nhân được hoạt động lại, nhưng điều gì sẽ xảy ra khi nhà máy đó bị sóng thần, động đất như Fukushima ? Cần lưu ý rằng những chất phóng xạ thất thoát từ nhà máy điện Fukushima ngấm vào lòng đất và chúng sẽ đọng lại trong hàng trăm năm. Điều đó có nghĩa là trong ngần ấy thời gian, nhiều thế hệ sẽ phải chung sống với các chất phóng xạ độc hại này. Đó cũng phải là những tính toán mà các nhà cầm quyền ở Nhật Bản cần cân nhắc ».

Isabelle Jouette thuộc tổ chức SFEN nhấn mạnh đến tác động kinh tế : « Thông thường, một nhà máy điện hạt nhân đóng góp nhiều vào các hoạt động kinh tế địa phương. Cũng chính vì thế mà Tokyo đã đặt ra điều kiện mới là chỉ cho phép một lò phản ứng hạt nhân hoạt động trở lại nếu có sự đồng ý của dân cư trong vùng. Trong trường hợp ở khu nhà máy điện hạt nhân Fukushima, thì TEPCO được phép đổ nước thải ra biển với sự đồng ý của ngư dân. Ngoài ra, từ sau kinh nghiệm động đất, sóng thần hồi năm 2011, các tập đoàn điện lực cũng như chính quyền Nhật Bản đã luôn chuẩn bị sẵn những kế hoạch di tản dân cư trong các vùng lân cận với nhà máy trong trường hợp cần thiết. Tôi nghĩ đó là những nỗ lực rất lớn để bảo đảm an toàn ».

Theo cuộc thăm dò dư luận được thực hiện ngày 08/03/2015 mà nhật báo Nihon Keizai trích dẫn, chỉ có 36 % những người được hỏi hưởng ứng việc mở lại các nhà máy điện hạt nhân. Tới nay thống đốc vùng Niigata ở miền Bắc Nhật Bản vẫn chống đối dự án cho khởi động lại nhà máy Kashiwazak Kariva. Khúc mắc nằm ở chỗ, thành công hay thất bại trong chính sách vực dậy kinh tế của nước Nhật, mang tên Thủ tướng Abe tùy thuộc một phần vào 48 lò phản ứng hiện đang ngủ vùi trên xứ hoa anh đào.

Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí

Tải ứng dụng RFI để theo dõi toàn bộ thời sự quốc tế

Xem các tập khác
Không tìm thấy trang

Nội dung bạn đang cố truy cập không tồn tại hoặc không còn khả dụng.