Tái khởi động lò hạt nhân : Quyền quyết định trong tay tư pháp Nhật

Tại Nhật Bản, kết cục cuộc đấu tranh giữa các bên chống và ủng hộ tái khởi động sản xuất điện hạt nhân giờ đây nằm trong tay tư pháp : Trong lúc chính phủ Nhật mong muốn cho khởi động lại các lò hạt nhân, phe chống đối đã đệ đơn kiện lên tòa án.

Biểu tình ở Tokyo phản đối khởi động lò hạt nhân tại Sendai, Nhật Bản, ngày 16/07/2014. AFP PHOTO / KAZUHIRO NOGI

Sau thảm họa Fukushima, ngày 11/03/2011, khoảng 5 chục lò hạt nhân của Nhật Bản đã ngừng hoạt động. Trong những tháng vừa qua, bốn lò đã vượt qua được các kiểm tra an toàn và có thể hoạt động trở lại, và đây cũng là mong muốn của chính phủ, để giảm bớt tốn kém nhập khẩu nhiên liệu.

Trước khi xẩy ra thảm họa, điện hạt nhân đáp ứng một phần ba tổng nhu cầu tiêu thụ năng lượng của xứ hoa anh đào. Chính phủ của Thủ tướng Shinzo Abe cho rằng việc tái khởi động sản xuất điện hạt nhân đóng vai trò cực kỳ quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và hy vọng những lò phản ứng được chứng nhận là an toàn, có thể bắt đầu hoạt động từ tháng Sáu tới đây.

Thế nhưng, phe chống hạt nhân đã kiện. Cho đến khi xẩy ra sự cố năm 2011, các tòa án của Nhật hầu như ra các phán quyết có lợi cho những công ty khai thác điện hạt nhân. Sau thảm họa, theo nhận định của thẩm phán Hiroshi Segi, được Reuters trích dẫn, thì không loại trừ khả năng là các hậu quả nghiêm trọng của sự cố Fukishima có thể dẫn đến một sự thay đổi triệt để.

Đa số người dân Nhật chống lại năng lượng hạt nhân. Theo các cuộc thăm dò dư luận, có tới hai phần ba dân Nhật phản đối tái sản xuất điện hạt nhân.

Các quyết định của tư pháp, sẽ được đưa ra vào cuối tháng Ba, có thể đẩy lùi thời điểm khởi động các phản ứng và làm tăng thêm những khó khăn tài chính cho các công ty khai thác như Kansai Electric Power và Kyushu Electric Power.

Theo luật sư Yuichi Kaido, bảo vệ quyền lợi cho bên nguyên đơn, thì càng tới gần thời điểm dự tính tái khởi động các lò phản ứng, tư pháp là định chế duy nhất có thể ngăn chặn được việc này.

Những người khởi kiện cho rằng các công ty khai thác đã đánh giá thấp nguy cơ động đất, không tôn trọng đầy đủ các tiêu chuẩn an toàn được đề ra sau thảm họa Fukushima. Xin nhắc lại, nhà máy điện Fukushima đã bị sự cố nặng nề sau trận động đất mạnh, cấp 9 trên bậc thang Richter và sóng thần.

Bên nguyên đơn cũng tố cáo những thiếu sót nghiêm trọng trong kế hoạch sơ tán người dân khi xẩy ra sự cố hạt nhân. Luật sư Yuichi Kaido nhấn mạnh : « Các thẩm phán phải hiểu rằng quyết định của họ có thể ngăn chặn được một tai nạn hạt nhân mới ».

Thẩm phán Hideaki Higuchi, phụ trách hồ sơ kiện công ty Takhaham, hồi tháng Năm 2014, đã ra phán quyết chống lại việc tái khởi động một lò hạt nhân ở nhà máy điện Ohi. Vào lúc đó, thẩm phán này cho rằng các yêu cầu về y tế công cộng và bảo vệ sức khỏe người dân quan trọng hơn các nguồn lợi tài chính của việc tái khởi động lò hạt nhân.